(Requem për Kujtim Spahivoglin)
Jam pakësa i vonuar, por, siodoqoftë, më mirë më vonë se sa kurrë. Këtë shkrim ka kohë që e ruaj në kujtesë si një plagë që dhëmb dhe më ka ndodhur si me Gurin mitologjik të Sizifit, e ngre dhe prapë rrëxohem me gjithë të. Ngjarja është e vjetër, gati 30-vjeçare, por, sado e vogël, më ka lënë një mbresë që dua që ta heqë nga trupi. Dua që ta ndajë me të tjerët: fillimisht me të afërtit e të ndjerit (gruan, Vllasovën; çupën e tij, Timin; të vëllanë, Skënderin dhe nuk di në ka të tjerë? ! ) mandej me të gjithë ata daashamirë të shumtë të tij që nuk janë vetëm në Shqipëri, por dhe në Kosovë (ai ka patur një stat unik: shkonte në Kosovë për art! ) dhe, siç edhe ka ndodhur, me këtë kurbet galopant: në të katër anët e globit ku ka shqiptarë. Kam dhe një arsye tjetër: sivjet, me sa di unë, është 20-vjetori i tij (më duket ka qenë në shkurt? ! ) . Ka 20-vjet që fizikisht nuk është, por rron tek ata që e kanë njohur, një prej të cilëve jam edhe unë. Ndoshta jam i gabuar (për shkak se jam larg Shqipërisë) por nuk pashë ndonjë takim jubilar për nder të tij, të paktën sa kam ndjekur unë së largmi. Sidoqoftë, duke prurë këtë shkrim ” rekuem “ për Të, bëj një si apel për të gjithë ata që e kanë njohur, këtë artist të madh të skenës që, veç artistit, hynte në ata njerëz me zemër të madhe sa bota, pra apel për ta bërë sa më të plotë portretin e tij të bukur që, mjerisht, jo vetëm e masakruan, por e vranë para kohe.
* * *
Ka qenë vera e vitit 1960 a 61? kur e kam parë për herë të parë në skenë. Luhej ” Hamleti “ i Shekspirit dhe për këtë rol debutonin në net të ndryshme, tre aktorët tanë më të mëdhenj në atë kohë: Naim Frashëri, Kadri Roshi dhe Kujtim Spahivogli. Naimi dhe Kujtimi ishin nën kujdesin e një regjisori sovjetik (Batko a Bratko më duket se kish mbiemrin? ! ) , kurse Kadriu përgatitej vetë. Unë-pse ta bëj hasha-isha fans i Kadriut. Kjo për dy arsye: e kisha parë tek ” I çudtitshmi “ dhe më kish befasuar dhe, nga ana tjetër, rrija me një të afërmin e Kadriut tek shtëpia e artistit, kur banonte tek pallatet ” Agimi ” . Aty, tek shtëpia etij, lexonim pirgun e letrave nga simpatizantët dhe këto, natyrisht, dikonin në shijen time. Por shkova i pashë që të tre me radhë. Kurrë nuk mund të harroj dy duar që sikur bënin dritë tek ” përkëdhelnin “ në skenë kokën eJorikut, pastaj batutat që duket sikur dilnin nga një shpirt vullkanik: ishte, këtë radhë, i bukuri Kujtim Spahivogëli. Dhe më mbeti në mendje: i bukur, i paarritshëm. Mandej, e ndiqja në shtyp nga largësia, dhe më bëhej qejfi.
Lexoja-pse ta mohoj-edhe ndonjë poezi të tij. Shkëlqimin po e arrinte si regjisor dhe ca më tepër me kontributin që po jepte në Kosovë ku shkonte shpesh (gjithmonë sipas kujtesës sime, se sot nuk kam një organ shtypi për t’iu referuar) . Mandej-mos gaboj në mes viteve ‘70-erdhi dhe gjëma. E dëbuan. E përçudnuan. E maskaruan. Dhe, kur marrë të shkruaj për këtë dëbim tinëzar, s’ka si mos më vij në mend, një varg lapidar i Asdrenit nga poemthi ” Kryengritësi “ që thotë: ” Dëbojeni ” Të ikë se na bën hije!” Dhe, për fat të keq, kështu ka ndodhur. Qenka zbuluar (më së fundi) se nuk ka patur kurrfarë vendimi për të ” linçuar “ këtë artist të madh të skenës, këtë luftëtar të madh të Kombit (ka qenë ” Debatikas ” , këtë njeri kur kjo fjalë në çdo pozicion përbri tij duhet shkruar me të madhe. Dhe e dërguan në Fier. Në Fier po ku: në bonifikim. Në bonifikim po ku: në Mbrostar-Ura, tek ai poligoni (siç e quajmë ne, vendësit-se jam nga Mbrostar-Ura, fshat 3-4km larg Fierit) , ku dhe e ritakova. Por të mos harroj: u vrava dy herë shpirtërisht me këtë internim të Kujtimit edhe për një arsye tjetër: këtë do t’jua them më poshtë. Fieri ish qendër ku vinin kryeqytetas të sferave të ndryshme që ia kishin bërë ” borxh “ partisë: këtu kanë mbyllur sytë (në Fier) Sejfulla Maleshova dhe Sejfi Vllamasi. Kanë vuajtur dënimin artistë si Pëllumb e Xhuljeta Kulla, Leka Bungo, Maria Rafael edhe ndonjë tjetër. Por me Kujtimin ndodhi pak më ndryshe: e shoqja, Vllasova, e ndau. Kjo (kështu arsyetoja atëherë) më revoltoi mua më shumë. E braktisi atëherë kur i duhej më shumë. Dhe e mora Vllasovën më shumë inat se sa partinë dhe qeverinë. Në shkruaj tani kështu me letra të hapura, dua që, ndoshta, ajo ta lexojë dhe ta dijë mendimin tim.
Dhe tani si e takova? Po vija me biçikletë nga Fieri për në shtëpi dhe, mu tek porta e poligonit, pashë një burrë që jepte e merrte për të hedhur mbi një reportabël, një platformë betoni. Ishihja duarët etija të veshura me një palë dorashka ” made in thes çimetoje “ që jepnin e merrnin, po s’po arrinte dot. Lashë bicikletën dhe iu afrova ta ndihmoj, Kur ç’të shoh? Qe ai: Hamleti! ! ! (dora vetë Kujtim Spahivogli) . -Hamlet, ti në Mbrostar-Ura? - i thashë. Ai, i befasur, lëshoi platformën dhe tha: -Ku më njeh? -Po ty të njeh e gjithë Shqipëria, -i them. Dhe pashë që iu rrëkëllyen dy lot të mëdhenj. Lot të mëdhenj prej burri të nëpërkëmbur. E kapa platformën dhe e hodha mbi reportabël. Tek po matej të më falënderonte, unë pashë që po afrohej ” fukaraj ” -një afie që hiqej si i varfër-por ishte sytë e veshët embretit. E keqja qe se ” fukarai ” më njihte mua dhe ky ” takim ” sado i rastsishëm, s’ishte në të mirën time. Frikën e njihja dhe s’kam pse të rrah gjoksin për trim.
Pedalova mbi biçikletë, për t’u shpëtuar syve të ” fukarait “ (maskarait-më mirë) por pas mora dylotët e atij burri që më pikuan shpirtin. Shkova në shtëpi she shkrova aty për aty: ” Kur qan një burrë ” . Duket sikur u çlirova nga një si makth, por, sakaq, dhe më filloi autocensura. Frika se mos më pa kush se çfarë shkrova. Dhe e grisa atë që shkrova. Vetëm nga frika. Ama lotët e Hamletit më kanë ndjekur dhe sot e kësaj dite. Diku, dikur, kur diktatura u përmbys, rishkrova për këtë artist të madh një poezi. Sado që s’është kushedi se çfarë unë po e sjell për ju. Sidoqoftë, unë pres që këtij artisti të madh t’i jepet vendi që ka merituar. Një qiri mbi varrin e tij! Amen! . . .
K u j t i m !
Post Mortum, Kujtim Spahivoglit
Ç’qe ajo dorë mizore që të ” vrau ” në gjumë?
Ty, shpirtmadhit, me zemrën si pëllumb?
Vendim hiç s’ka patur (të dënuan qesim? ! )
Kë shkele në kallo, i bukuri Kujtim? !
Një gojë si gjeratore, e keqe, e ligë
Voll helmin e cmirës: të ikë, të ikë!
Pëllumbin e bukur, me shpirtin e madh
E dëbuan nga Tirana: larg! Sa më larg!
Të bëjë beton, të hapë kanale
Ah, gjuhë zezonë! Ah, gjuhë prej Kasandre!
Dhe shpirti i bukur u lodh, u cfilit
Të vretë pafajësia, nga pak për çdo ditë.
Dhe zemra më s’duroj (një ditë shkoi, u fal. . . )
Siç fiket një qiri që tretet me ngadalë.
Dhe iku pëllumbi (ndoshta në të pakthim)
Por ne që të duam: të presim, Kujtim!
Skena të pretë dhe njerëzit të presin
Se Njerëz si Kujtimi kurrë nuk vdesin.
Tek shkruaj këto vargje (më bëhet si i gjallë)
Atje, tek poligoni, tek hapte një kanal.
Ndaj them me veten time: ndoshta e shoh prapë? !
Ah, kjo shpresa ime, pse mbeti e thatë? ! . . .
13 tetor 2004
1. Mbrostar-Ura-fshat 3-4 km larg Fierit.
Përparim Hysi, dërguar për ” peshkupauje ” më 18 qershor 2007
Abonohu te:
Posto komente (Atom)
4 komente:
Papi, me trishtove fare… Gjeta diku tregimin e te vellait, si vijon:
Fillimet e Spahivoglit
…Vëllai i tij i madh, Skënder Spahivogli, rrëfen shumë detaje nga jeta e artistit. Si mendoi të merrej me dramën, kur lindi dëshira e artistit, sa arriti dhe kush ia preu rrugën në krijimtarinë e tij, e plot detaje nga goditjet që ai mori në jetën e tij të shkurtër, prej 65 vjetësh.
“Mes pluhurit dhe vandalizmit, që iu bë shtëpive tona, më 2 shtator 1982, gjeta ca fletë ditari të vëllait im më të vogël, ku ai shkruante: ‘Parmbrëmë në shfaqje, Irina Sergejevna (pedagoge e Kujtimit në Rusi), më tha se asaj i paska telefonuar F.G. Ranjevskaja (artiste e popullit në Rusi) dhe i ka thënë se nuk do të më hiqet nga sytë ai shqiptari. Lutju në emrin tim që të mos dalë vetëm regjisor, por medoemos të bëhet aktor”… “J.A.Zavadski (profesor i Kujtimit në Rusi) më thotë pas provave gjenerale se ti duhet të luash patjetër Hamletin…” E këto janë pak nga rreshtat që Kujtim Spahivogli kishte hedhur në fletët e ditarit të tij, ku ka shënime që nga koha kur ishte student në institutin teatral të Moskës “GITIS’. “Në këto fletë gjen shumë dialogë me profesorin e tij Zavadski, synimet e artistit të cilat ia njihnim mirë në shtëpi, në familjen tonë, që kur ai ishte i vogël…”
Kështu rrëfen vëllai i regjisorit, duke u ndalur në shumë detaje, që kur ai nisi të lidhej me pasionin e tij. “Ai shpesh herë merrej me ushtrime të veçanta, për të arritur tek mjeshtëria e aktorit. Shpesh i ushtronte këto elemente me veten, me studentët e tij, më vonë edhe me aktorët në skenë. Një herë na vjen gjyshja në kuzhinë dhe, me duar në kokë, thotë: “Qyqja na u çmend djali. Ka një javë që vetëm fërgëllon e dridhet në dhomë.” Por nuk vonon shumë dhe vjen Kujtim. E përqafon gjyshen dhe i thotë se po përgatitet të futet në Teatrin Popullor. Atë herë ishte 15 vjeç dhe vazhdonte shkollën teknike. Shumë shokë të tij më thoshin se ai ishte i shkëlqyer dhe mund të bëhej specialist i zoti, kurse të tjerët në lagje, më rrëfenin sesi Kujtimi improvizonte shfaqje në skena të rrethuara me batanije në oborrin e shtëpisë, në fushën e Bollvoreve etj.”,- tregon vëllai i regjisorit. “E, me gjithë këto prova që bënte me veten, Kujtimi nuk u bë dot artist i Teatrit Popullor. Ata nuk e pranuan. Kësisoj ai e la shkollën teknike dhe nisi shkollën e mesme artistike “Jordan Misja”, të posaçelur në vitin 1947, në degën e dramës, të cilën e mbaroi shkëlqyeshëm dhe e dërguan të studionte në Moskë. Edhe atje doli me diplomë “Sotliçijem” (shkëlqyeshëm), nën patronazhin e Zavadskit, për mëse 5 vjet”. Dhe pikërisht në Moskë , me këta artistë të mëdhenj, Kujtimi mësoi me zell të fshehtat e artit dramatik. E këto të fshehta ai ua përcolli më vonë studentëve të tij në Institutin e Lartë të Arteve. Ushtrimet, etydet e thjeshta dhe ato masive, plastikën e fytyrës dhe të trupit, të gjitha ua mësonte studentëve të tij dhe lumturohej kur studentët i kuptonin dhe i aplikonin këto ushtrime.
Spahivogli, regjisor dhe aktor
Pasi kishte ngritur Teatrin e Rinisë në Institutin e Arteve, Kujtimi u delegua në Vlorë për të krijuar teatrin dramatik në këtë qytet. Në atë kohë vëllai i tij, i cili punonte inxhinier me nëndetëset, kujton se regjisori po punonte për të vënë në skenë një shfaqje shumë të vështirë, “Fundosja e skuadrës” me skena masive, dekore të rënda, kostume e shumë figurantë. Më ankohej mua dhe më lutej ta ndihmoja… Dhe, në të vërtetë e ndihmuan komandanti dhe komisari i marinës ushtarake në Vlorë. Dhe shfaqja ishte një sukses vërtet për t’u shënuar jo vetëm nga puna se tij si regjisor në këtë teatër, por edhe në karrierën e tij. Më pas ai vuri edhe shumë drama të tjera në skenë, si: “Gratë gazmore të Uindsdorit”, “Në tufan”, “‘Mbi gërmadha”, “”Qielli i kuq”, “Karnavalet e Korçës” etj.
Por në teatër ai parapëlqeu të luante edhe vetë në skenë. Nga rolet e tija më të spikatura ka qenë Hamleti. Kjo ka qenë një ngjarje e madhe në jetën skenike të teatrit shqiptar. Por, veç “Hamletit”, luajti edhe shumë pjesë të tjera, si: “Majlinda”, “Votra e huaj”, Dragoi i Dragobisë”, “Njeriu me pushkë”,. “Doni i qetë”, “Shumë zhurmë për asgjë”, “Parajsa dhe ferri”, “i panjohuri”, “Letra e humbur” etj. E, megjithëse jetoi pak dhe në një pjesë të jetës së tij e ndaluan të punonte si regjisor e aktor, ai la pas shumë vepra të mëdha në artin skenik dramatik.
Fundosja e artistit
Ishte viti 1971-72, kur regjisori Kujtim Spahivogli vendosi të vinte në skenë një vepër të Vladimir Majakovskit. Sapo ishte kthyer nga Shkupi ku kishte vënë pjesën “Karnavalet e Korçës”, ku kishin marrë çmimin e parë në konkursin e katërt të teatrove profesionistë të Maqedonisë. Në mendje kishte pikërisht veprën e Majakovskit “Banja”. Por ajo e godiste rëndë burokracinë. Premiera jo vetëm nuk i pëlqeu udhëheqjes së partisë, por edhe u ndalua menjëherë. Regjisori u cilësua artist liberal me frymë perëndimore dhe u përjashtua nga partia. Pastaj e çuan për riedukim në bonifikim të Fierit. Aty artisti punoi me kazmë e lopatë për shumë kohë. Vëllai i artistit, Skënderi, tregon sesi një punëtor mallakastriot, kockë e lëkurë, i thotë një ditë, teksa e sheh artistin të dobët, si veten, të djersitur, e që nuk u bënte bisht punëve të rënda. “Po ti o i vrarë, si i ngjitesh Dajtit ashtu drejt e në majë? Pse nuk i re pak anash e anash, duke e kthyer atë dorë të rreshkur sa në të majtë e në të djathtë…”
Por siç tregon i vëllai i tij, ai ishte vërtet nga ata artistët naivë. E, ndërsa Stanisllavski thoshte se artistët sikur i turpërohen naivitetit të tyre dhe sikur i fshihen kësaj, unë do të shtoja këtu se në gjyqin që Ramiz Alia i bëri Kujtimit para kolektivit të Teatrit Popullor kërkonte më shumë se naivitetin e artistit. “Mjaft bëre harakirin, - i thotë ai, - na fol për veten tënde. “Po unë për veten fola”, -thotë Kujtimi, pasi kishte një orë që bënte autokritikë denigruese të veprës së vet. - “Ç’kërkon më shumë…?” Kështu kujton vëllai i regjisorit, duke përmendur një varg dënimesh që e ndiqnin njëri-pas tjetrit artistin.
E ndër dënimet më të rënda për artistin ishte shkurorëzimi me të shoqen, Vllasova Mustën. Ajo dërgohet tek i ati në Gjirokastër e, së fundi, Kutjimi mbetet vetëm me një plagë më shumë në jetën e tij. “Për herë të parë artisti derdh lot”,- tregon i vëllai. ” E keni vënë re, - na thoshte Kujtimi,- se kur ndahen dy njerëz të afërt, po i patën sytë të përlotur, si njëri-si tjetri, ndarja është e përkohshme, ama po qe njëri esëll, s’bën çarje më asgjë…”.
Por vujatjet e tija vijuan edhe më tej. “Pasi kishte mbaruar “me sukses” riedukimin me punë të rënda, ai po jetonte vetëm me pensionin e nënës dhe frutat e bahçes sonë, sepse nuk i jepej asnjë punë nga shteti, madje as punë krahu. E pak kohë më pas, më 2 shtator të vitit 1982, me urdhër nga partia, i shembet forcërisht shtëpia, duke rrafshuar me buldozer avllinë dhe bahçen dhe duke e lënë ashtu të shkretë për shtatë vjet rresht, derisa u kujtuan ca hijena-komshinj të bëjnë në truallin tonë një pallat me kontribut vullnetar”.
Këto gjëra kujton vëllai i madh i artistit Kujtim Spahivogli, nga shumë e shumë detaje të hidhura nga jeta e artistit. Pastaj bën një paralelizëm të çuditshëm. Kujton rivënien në skenë të dramës së Majakovskit “Banja” nga regjisori Altin Basha. Basha e mori “guximin” në vitin 2000 dhe e kujtoi regjisorin e nmirënjohur Kujtim Spahivogli, madje ia kushtoi atij këtë vënie në skenë.
Burimi:http://www.edsh.org/diskutime/viewthread.php?tid=80
Paqe mbi shpirtin e Kujtim Spahivoglit!
Perpari, pershendetje! Nuk kam kohe te shkruaj ne kete moment (jam ne pune) por do flasim se shpejti.
Nderime!
Hey, I am checking this blog using the phone and this appears to be kind of odd. Thought you'd wish to know. This is a great write-up nevertheless, did not mess that up.
- David
Przejrzyj osobiste mapy na miejscu mojego gierkach online, hdy grasz. Uchwycenie obszar jawi sie byc bardzo podstawowe zwyciestwo. Stosownych bywaja najistotniejsze sale, zrecznoscia czyjego sie schowac a, takze zasadzki przeciwników? Nalezytych wolno poczynic skróty sluzace do umozliwiaja bardziej wartosciowe kondycje strategiczna? Tego typu kategoria wiedzy praktycznej zapewnia istotna wladze strategiczna. Opiekunowie winni oszczedzic odrobine periodu, tak by zerknac przy konsole dla konsol po ustawieniach kontroli rodzicielskiej. Pegasusa moga byc mialy te inspekcje w toku pierwotnego skonfigurowania w karcie menu. Zdolaja ów lampy umozliwiaja nadzorowac rozrywki dzieki ESRB Oszacowanie, liczba chwil na mechanizm oraz ograniczy dostep sluzace do necie. Z takiego typu zespolu sprawdzania, czlonek rodu jest w stanie mlócic na rozrywki wiecej pewnie. Przekonaj sie wypowiedzi jak i równiez skalkulowac o rynku akcesoriów gagaga internautów. Sterowniki a, takze odmienne sprzet beda pewnie drogie, jak przypuszczalnie powstrzymac wiele z nas poprawnego naturalnego zakupem. Ni stad ni zowad, istnieje kilkanascie duzych marek trzecich, które to powoduja, kategorii dodatki. Czy tez jakies strategia, by wzbogacic upewnic sie odkrywamy najwazniejsza podaz dla spersonalizowanych szmalu. Zwracaj notatke na takie rzeczy, [url=http://www.gryziko.pl]gry[/url] jak bardzo mamony nastolatek spedza na rozrywkach w internecie. Produkty podobne rzadko kiedy beda niskiej ceny a, takze czesto jest mozliwosc nabycia wieksza ilosc osprzet przy jednej prpodukcji. Ustaw miesieczne oraz dodatkowo roczne limity za liczbe forsy, które warto przeznaczyc w przeboje przez internet. Poza tym, paktowac pochodzace z szkrabami o budzetowania. Cierpliwosc bedzie twoim bezkonkurencyjnym dobrym kumplem, odnosnie do zakupowanie gier komputerowych internetowe. Pomimo ze mnogosc big-name rywalizacji uwolnic najsolidniejsze metki, cene spadna szybko z czasem. Czeka kilka miesiecy ma mozliwosc otrzymac Wszyscy ludzie ogromne srodków. To równoczesny dodatek, wielokrotnie jest sens odrzec bardziej wartosciowe wersje (w tym zawartosci Dodatek), wówczas lapac sie ociupine. W chwili pisania gierki, lecz równiez zarejestrowac go na dodatek samego gniazda. 1 dzieki kilka dni, umiejscowic czlonka po bardzo odkrywczym. Nadejdzie czas, jak pragniesz wrócic ociupine dla przeboje jak równiez spróbowac czegos pozostalego. Nie zgodzic sie bedziesz pyl ta funkcje, wówczas stale zapisany progres w ponizszym danym pomieszczeniu. Pod warunkiem, ze kupisz gre gagag malego, rzucic okiem w pewien, który gwarantuje bawic sie w calej pare userów internetu wspólnie. Gra ta zdecydowanie bedzie samotny aktywnosc. Jednakze doniosle wydaje sie byc, tak by osmielic potomek wozu spolecznej i dodatkowo rozgrywki multiplayer przypuszczalnie zalatwic. Pozwola ów lampy za rodzenstwo jak równiez towarzysze wszelkim przysiasc i dodatkowo smiac sie oraz dodatkowo wspólzawodniczyc nawzajem. Lub roztropny zrecznoscia grywania internetowy. Co pewien czas, rzadko kiedy okaze sie miesieczna zaplata sklejona z dostepem. Gdyby podopieczni potrzebuja przylaczyc sie samochodu obszaru, z którymi wielu z wlasciwa im przyjaciól stosujesz, upewnij sie, hdy rzucic okiem na to w pierwszej kolejnosci. Zanotuj, czyz mamy jakakolwiek zaangazowane szmal, oraz wówczas gdy faktycznie, to zostac poinformowanym, jednakowoz gra uzasadnia sumpt. Zapisz gre niczym potrafisz. Na przestrzeni autozapisywanie owe doskonala cecha, nie zaakceptowac dbaja za nim. Szczególnie, kiedy przez przy jednym spotkaniu pierwszy zainicjowac mlócic na miejscu mojego gre, przypuszczalnie nie masz przeswiadczenia, gdy gra ta zapisuje, co ponadto byc moze zmierzac straty relewantnych okreslonych w calej pózniejszym czasie. Póki znakomicie uchwycic gre, w kazdej sytuacji zapisac sie.
Posto një koment