Trëndafili (cikël me poezi)

1.Trëndafili

Ti je si një trëndafil i bukur,në maj
Harlisur shëndeti;shpërthyes,tërë gaz
Unë të shoh dhe nuk e kam kollaj
Që trëndafilin e bukur të mos e”vras”

E “vras” dhe,mandej, e çoj në shtëpi
E “ngjallë”çdo natë duke e “vaditur”
Tani e kam vendosur mu në saksi
Dhe vetëm për mua ka harlisur…

23 janar 2005



2.Futa dorën

Futa dorën nën fustan?!
Çfarë kërkoj,moj,aman?!
Nën fustan e nën këmishë
“Lepurushen” dua,ta dish.
“Lepurushja” në fole
Është e qetë,edhe po “fle”
Ajo fle,po unë e zgjoj
Se nxjerr “pushkën” e qëlloj
Se e vë unë në nishan
A s’kam thënë që jam nopran?!
Ja i bie dhe e “vras”
Po i”vrarë” vet pse rashë?!…

25 shkurt 2003



3- Dhe...

Dhe u”derdha”me yrysht
(as mos pyesni:si a qysh?)
Si një kohë,pra:djalërisht
Por biçaku i”fildisht”
ZU dremiti pleqërisht
Elbete:made in gjysh…

28 dhjetor 2003


4.M’u kujtua mike e vjetër

M’u kjtua mike e vjetër
Dhe m’u hap një plagë e re
Nuk e them dot as me letër
Sa më dhëmb që,olele!

Se tani që unë u plaka
Më s’duroj dhe s’kam fuqi
Se të dhëmb,që thoni,plaga
Plagëmadhja-dashuri.

7 dhjetor 2003



5.Dëshira

Një buzë dua ta puth,një gji dua ta thithë
Se ika,mbarova(do sosem:i gjithë!)
Ashtu si qiriu(kullon pikë-pikë!)
Ashtu unë,fakiri,po tretem,dhe pikë!

Sepse më ha buza dhe nepsi s’më lë
O vjazë po s’të putha(mua dita s’më zë)
Se s’mbahem nga malli.lëshohem rrufe!
Ashtu siç bën djali,me zogën e re!

Fuqi vërtet s’kam(se iku fuqia)
Po jap çfarë kam,nga dashuria!
I jap unë të tëra(me erz dhe me nder)
Ç’më duhen të tëra,pa ty,o sheqer…

8 dhjetor 2003



6.Dhe tani…

Dhe tani…s’kam nga ia mbaj?
(ta hajë dreqi:kam rënë brenda!)
Sa me sy unë të përrlaj,
Aq më fort,moj,më rreh zemra!

Ti e sheh dhe kokën ul
(se përballesh me “atë”?!)
Kurse mua më zë me shkumë
Dua me shqelma ta përzë.

Ta përzë?Po s’është e lehtë
(që të dy e dimë ne mirë)
Por jam bërë unë si me fletë
Domethënë:si tyryfyl!

“Gjendja” sa vjen e rëndohet
(a më duket kështu mua?!)
Shiko,plaku kot tërbohet
Ah,t’më marri dreqi mua!…

15 dhjetor 2003


7.Një zog cicërin

Një zog cicërin mbi zemrën time
Sikur mbërdhin(me ngashërime!)
Po ç’ka ky zogu që bën ciu-ciu
Sikur “amoku”( e griu, e griu!)

Siç duket zogu nuk ka fole
Kërkon Atdhenë që e ka lënë atje.
Kërkon Shqipërinë(nga këtu,është larg)
Ndaj cicërin(kjo duket qartë)

E qan e qan dhe s’gjen qetësi
E di pse qan?Për ty,Shqipëri!
E ka marrë malli(qan e rënkon)
Ah,mallpashuari!Loton,loton…

17 dhjetor 2003


8.Ah,ç’më kënaqe!

Sa e hape gjirin(buisën manushaqe!)
Fillova të”pirin”(ah,se ç’më kënaqe!)
Dhe ta putha buzën(derdha mallin tim)
Në buzë ndjeva shpuzën(u ndeza:kaminë!)

Kohë kishim pa parë(mend shkuan aq vjet)
Mu si lumë me valë,tash vërshova vete!
Por lumit me valë,iu përgjigj një det
Të”vrava” pulbardhë(rashë “vrarë” dhe vet)

18 dhjetor 2003


9.Vullkani i shuar

Zemra jote-vullkan i shuar
Nën magmë-llava e nxehtë!
Kur ja:papritur dhe pakujtuar
Takimi:si tërmet!

Nga dridhmat magma veç u ça
Dhe llava zu dhe vërshoi
Se malli i vjetër:sa vite?Sa?
Si lumë i zjarrtë na përvëloi.
23 dhjetor 2003


10.Kur…

Kur degët e pemëve era rreh me furi
Dhe drurët përpëliten nga e ftohta
Për së largu unë vij e rri me ty
Dhe përzëmë dimrin me puthjet e ngrohta.

S’ka gjë në se dimri aty është i egër
Dhe hedh dëborë në rrugë a fryn shqotë
Ne,sakaq dhe përqafohemi dhe më tepër
Se dashuria na mban-valë të ngrohtë.

24 dhjetor 2003


11.Ti

Ti je si një pranverë e gjitha gjelbërim
Apo si një zambak i madh,i bardhë.
je si një luleborë në një livadh alpin
Ndaj mbes i nemitur,unë,plakuflokëbardhë.

Se ende ti ruan freskinë e vajzërisë
Si një lule e çelur,si një zambak ujë!
Ndaj i ngre mendjen gjithë njerëzisë
Sa dhe unë,plaku,bëhem pak rrëmujë.

Kur qesh ti,qesh e gjithë natyra
Është qeshje e ngrohtë që na hynë në shpirt
Ti je si një pranverë që përzë aq dimra
Dhe,tek shfaqesh e plotë,rrezaton dritë…

25 dhjetor 2003


12.Kështu si ti

Kështu si ti janë lulet në prill
Kur tunden flladeve tej,në lëndinë!
Ti je e tëra.e magjishme si një trill
Sa dhe unë,plaku,mbeta si lajthimë.

Pastaj,mendoj:Ç’bën djemuria
Që kullosin azat si kuajët hergjele?
E si mos i kap me ty ata magjia
Kur unë,plaku,po bëj olele!…

25 dhjetor 2003


13.Je e gjitha si mister

Je e gjitha si një mister
Që unë,patjetër,dua ta zhbiroj.
Futem sondoj(si në një”minierë”)
Po ç’”xehërorë” që fshihje,moj?!

Koraca e misterit u kris
Siç kriset e thyhet një xham
Me”sondë” në dorë(zë dhe”psonis”)
Unë “zbuluesi” me nam…

26 dhjetor 2003

14.Edhe…edhe

Edhe ikën,edhe vjen(dhe më fut në dyshim)
Kësaj vazhdën kush ia gjen(si një fjalë medykuptim)
Edhe do,edhe nuk do(a vazhdohet vallë,kështu?)
Qejf ke,qejfi ta do(po mëdyshesh:ububu!)

Më s’duroj e përdor”dhunë”(e të putha,kur s’e prisje)
Pse,-më the,-prisje nga unë?(më pastaj:vu”kallaisje”…)

26 dhjetor 2003


15.Ç’do të ndodhë?

Ç’do të ndodhë,po të putha
Po të putha,kur s’më lë?
Por përgigje s’më jep çupa
(domethënë:s’do ndodhë asgjë!)

Se kuptohet që veç hesht
E përgjigje nuk më jep
Epo unë nuk jam i “leshtë”
Dhe puth buzën që “s’ma jep”

Pastaj,ja:seç bëj më tutje
trendafil.jpg (se njësoj do marrë”dënimin”)
Ju kam thënë jam mbushur huqe
(kur ke huqe,s’pyet për”çmimin”)

Natyrisht, që nuk kënaqem
veç me puthje(bëj më tej!)
Për kështu unë fare s’mbahem
(dhe çfarë”ndodh”:nuk “rrëfej”…)

28 dhjetor 2003

Shkruar nga Përparim Hysi
Dërguar për ”peshkupauje” më 11 korrik 2007

3 Komente »

1.
Lumja thotë:

13 Korrik 2007 @ 11:21 am

I papame je Papi.
I lexova te gjitha dhe me pelqyen.
Eshte e kendshme se poezite e tua te dashurise jane shqiptare, jo se jane ne shqip, po se e percojne gjithe temparamentin, nervin, pasionin alla shqiptar, percojne natyren, ajrin, lulet, diellin e shqiperise. Te gjitha keto i gjej tek poezite e tua.
Tek i lexon te duket sikur ke dale ne nje mengjes te bukur me diell buze detit
2.
Perparim Hysi thotë:

13 Korrik 2007 @ 1:49 pm

Lume!Te faleminderit!Zakonisht,i kendohet asaj qe te mungon me teper.Dhe une kam arsye qe t’i kendoj dashurise.Se pari,gati po”percillem” dhe se dyti,se jam larg Shqiperise kam,thuaj,7-vjet.Dhe 7-vjet ne kete moshen time kane pak a shume ate “kuoten” e viteve te drites.Nga ana tjeter,falenderoj edhe Blendi Salen qe ka illustruar poezite emia me ate trendafil te zgjedhur per merak.
Perparim Hysi,13 korrik 2007
3.
e.T thotë:

13 Korrik 2007 @ 7:03 pm

Te kendshme te gjitha.

Ndal tri here?!

Tregim (përsiatje nga koha e ushtrisë)

Mikut tim, Sotiraq Ferro!

Ushtria! A nuk është ajo si njëmarrëzi e domosdoshme, siç thoshte Napoleoni. Populli, dikur, ushtrinë e ka quajtur si një shkollë ku, edhe në se nuk arsimoheshe, do të vije patjetër si tjetër njeri. Do ishe rritur pakësa. Ose më saktë: do ishe pjekur dhe burrëruar. Në ktheheshe ashtu siç edhe kishe vajtur ushtar, atëhere, po populii, thoshte: -Këtij hiqi fillin, nuk nxurri në ushtri e si mund të bëhet rob më? !

Dhe, kur e ke kohën kështu me pashë siç e kam dhe unë, s’do mend do ta çosh kapistallin e kujtimeve edhe andej nga vitet e ushtrisë, të cilat, sado të ashpëra, prapë se prapë, të vijnë e të rrinë para sysh me të gjitha atributet e tyre. Në këtë mori kujtimesh, ka prej tyre që janë për t’u përshkruar dhe për t’u mbjatur mend. Se, në se unë që po shkruaj dhe shumë bashkëshokë të mi i kemi hequr në kurriz këto gjëra që sot të bëjnë edhe për të qeshur, por edhe për të qarë, ia vlejnë për t’i vënë një notë asaj ushtrisë sonë të vështirë e të rreptë që operoi herë me modelet jugosllave, herë me ato sovjetike dhe, së fundi, me ato kineze. Në këtë mozaik modelesh (njëri më i keq se tjetri) ajo që mund të mbahet si emërues i përbashkët, është që as më pak dhe as më shumë veç fakti që grada më e ulët (që fillonte me ushtarin) dhe deri në shkallën më të lartë (komandantin e përgjithshëm: atëherë-Enveri “Inë”-dhe mandej shoku Ramiz e, fill pas tyre z. . . eCo) , mvarësia ishte njësoj si e atij rajasë para agait. Domethënë, agai i merrte erzin rajasë dhe ky nuk kishte gojë të ankohej. E shkruar e zezë mbi të bardhë: -Zbato urdhërin dhe, mandej, dil në raport. Që po t’i vëshë kësaj thënie analogen në gjuhën e popullit, do të thoshte: -Vdis, pa ngjallu!

E di që gjithë kjo hyrje ime e gjatë do të mërzisë lexuesit, por e bëj sa për një sqarim të vogël.

* * *

Në një të ftohtë brisk të 14 dhjetorit 1964, 14 ushtarë të rinj, të sapomobilizuar, midis të cilëve qeshe dhe vete, nën komandën e një oficeri, na morën dhe na çuan nja dy km larg repartit, buzë detit. (ushtrinë e kam bërë në Shëngjin! ) . Aty, sado që të ftohtit të shponte kurrizin dhe ne po na dridhej buza, na urdhëruan që të zhvishemi lakuriq duke mbajtur vetëm të mbathurat në trup. Askush nuk bëzante. Kur oficeri urdhëroi: -E shihni atë anijen atje në det (mund të ishte pa frikë rreth 30m larg bregut) do shkoni atje dhe do shkarkoni drutë që janë mbi të. Se anija, -sqaroi oficeri, -ka mbetur ne cektinë dhe s’del dot në breg. Se drutë, -vazhdoi ai, -janë për repartin dhe për familjet e oficerëve. Dhe si prifti, kur thonë që kërceu nga belaja, u hodhëm në det. NJë nga një dhe, pastaj, sikur e vumë poshtë të ftohtit (a nuk thonë që e ftohta del me të ftohtë? ) vazhduam të shkarkonim atë anije që, na dukej, se nuk do të mbaronte kurrë së shkarkuari, aq shumë qe ngarkuar. Sakaq dhe oficerin erdhi dhe e zevendësoi një oficer me gradë më të lartë. Qe major dhe siç i raportoi, ky tjetri, kish detyrën e komisarit. Komisari ish më usta se i pari. U ul mbi një pemë aty afër bregdetit dhe ndiqte punën tonë. Duhet thënë që nga të gjithë (qemë 14-veta, që të gjithë fierakë dhe, pothuaj, asnjë nuk qe të paktën, pa shkollë të mesme) unë dhe miku im, Sotiraq Ferro qemë më hileqarët e atij grupi të mundimshëm. Unë, sa herë dilja nga deti për në stere (tokë) , bëja si bëja dhe derdhesha tutje pas shkurresh, gjoja, isha keq me urinën. Por komisarit që nuk i shpëtonte gjë nga sytë më thirri në raport:

-Nga je ti, mik vëllai? Unë: -Nga Fieri. -Më thuaj pak emrin dhe mbiemrin. Ia thashë. Ai: -Po të pyes për origjinën se sikur s’më duket për nga Fieri mbiemëri yt. Unë, duke pasur jo pak oficerë “Hys”, i them si me krenari: -Prindërit e mi janë nga Skrapari! Ai: -Ja, kështu mik vëllai, kam unë një mik nga ata Hysët e Skraparit që thotë: -S’kalohet viti duke bërë shurrën, po shtroju punës. . . Domethënë, qeshë qarë kot nga ai oficeri i ri, ky i vjetëri (kot nuk qe komisar) na i bëri kurrizin vrimë. E, çfarë t’ju them? E shtrova kurrizin, po anija si ai karakolli që të trembë me atë lartësinë etij dhe ajo, me atë ngarkesën e saj, i ngjante një “gogoli”që kish hapur gojën për të na ngrënë. . Dreka kaloi dhe ne, sikur të mos kish ardhur i gjithë reparti në ndihmë, dhe sot do të ishim duke shkarkuar atë anijen që kish mbetur në cektinë. Në perëndim të diellit, me ndihmën e të porsaardhurve, i dhamë fund atij kalvari të mundimshëm. Pa bukë, të lodhur, të ndërmuar, të mbërdhiur nga ai i ftohtë thikë dhe, si llafazan që jam dhe nga që më kish ardhur në majë të hundës, iu lëshova majorit (e, ku ta dija unë seç ishte ushtria? ) : -Shoku major, -i them. -Ç’do? Ja, -i thashë jo pa shejtanllëk, dua të them këtë: Edhe unë kam një shok skarparli. E, po pastaj, -m’u kthye ai. Ai shoku im, që thuaj ti shoku major këndonte një këngë. -Ç’këngë? -u bë kurioz majori. Kënga thoshte, -vazhdova unë, -/O devish, o rondokop/drekë e darkë i ha tok/Ushtarët ia dhanë të qeshurit dhe majori i sëmbuar keqas, më tha: -Qenke llafazan i madh. E shikon atë trarun aty. Hidhe në kurriz dhe drejt e në repart. Domethënë, thelë përmbi bisht. Epo ç’vjellë goja, e paguan zverku. Ndërsa unë hodha trarin mbi kurriz (ju lutem a s’e gozhuduan Krishtin kështu? ! ) , shokët të gjithë ndonjë të ngjajshmin tim, por unë më të rëndin, zvarrë këmbët, nëpër rërë, e , si iu ngjitëm një maloreje që s’qe dhe aq e butë, sosëm në repart. Rrugës u them shokëve: -

Na paskan sjellë për të vdekur këtu. (dhe qenë të mirë të gjithë ata se, sikur edhe njëri t’i thoshte komisarit këto fjalët e mija, e dije vetë ku përfundoje) . Me shpirt në dhëmbë e çova trarin tek reparti dhe, sa mbrritëm në kuzhinë, Lefteri (kuzhinieri) hapi derën dhe ne u lëshuam të uritur drejt pjatave të supës që, ca se kishin që në ora dy mbi pjata, ca se të ftohtit e dhjetorit qe brisk, qe kthyer në një ngriçë si xhel. Po uria ha dhe dërasën dhe jo atë supë të ftohtë akull. Dhe, për çudi, kur Kristaqi (ndjesë i pastë shpirti se ka vdekur tanimë! ) zuri t’i binte fizarmonikës, ne dy dhe nga dy, filluam të kërcejmë sipas ritmit dhe sakaq u them shokëve: -Qëpar ju gënjeva. Ju thashë që do vdesim. Shiko se ç’të vdekur po bëjmë dhe vazhdova kërcimin. Do të thoni ju: -Ore ç’na dërdëllis kokën me ato gjëra. Ku na rreh ne e ku të reh ty? ! Epo unë nuk vrapoj dot ndaj atyre temave fluturake si ato mitet e mashkullit, jo po orgazmat, jo po vagina (tema të nxehta këto domosdo) , po ja që pres me të vjetrën.

* * *

Dëgjoni, na shpjegonte oficeri instruktor, në vend roje pushkën e ke të mbushur, fishekun mos ia fut në gojë, dhe duhet ta ndalosh atë që të vjenë në vendroje, duke thirrur tri herë (me intervale: ndal! Ndal se do të qëlloj dhe kur ky (kushdo që të jetë) nuk ndalon, atëherë mbushe pushkën (vëri fishekun në gojë) . Mirë, o mirë, po qenkësh një ushtar që për karrierë, kish bërë emër për guxim. Ndërsa ti i thoshje”ndal”, ky, birçja, vraponte drejt teje dhe, sakaq, të merrte pushkën nga dora. Dhe kish turpëruar nja 4-5 ushtarë dhe po përgatitej që, për këtë guxim dhe shkathësi njëherësh, ta pranonin në parti. Se qe nder i madh të pranoheshe në parti atë kohë, pse ta mohojmë. Ushtari i”guximshëm” kish fituar simpatinë e komandës dhe urrejtjen e ushtarëve. Sidomos dy malësorë nga Puka dhe një nga Mirëdita as që e shihnin dot me sy. Epo kur qenit i vjen ngordhja, -thonë, -vete e përmjerrë në derë të xhamisë. Roje një djalë nga Dibra ( e kush ia mban mend emrin tani pas dyzet ekusur vjetësh? ! ) . Sedërli i madh, me një kokë sa një shpellë. As trazonte njeri, por as hante bodec. Se, ndërsa emrin s’ia mbaj mend, po veprimet ia mbaj ama. E nxjerë para repartit të rreshtuar këtë dibranin komandanti (seç kish bërë, me demek! ) dhe e bën me fjalë për ujë tëftohtë. Po fjalë të rënda, ama. Ai, atje, duro-duro para gati 50 ushtarëve, kur tak i kërcen ai delli i malësorit dhe më t’i përvishet oficerit: -Shoku toger kur nxehem una ia q. . . nënën babës sim dhe jo ty që nuk të kam gja fare dhe hajd ta mbaje. Por qe i shpejtë oficeri që si me këmbë të lepurit, u fsheh brenda kapanonit. E; pra, me shërbim ky dibrani qe. Por atij tjetrit, “trimit” duket i kish thirrur dikush lart. Dhe niset në “aksion”. Mendon sa, roja, t’më thotë”ndal” me të parën, unë i jam afruar me vrap dhe, sakaq, ia marr pushkën. Hesap pa pyetur hanxhinë. Dibrani ia kish vënë atë të shkretë në gojë dhe, kur ndjeu që dikush i afrohet, thotë ndal (sa për triherë) dhe hap zjarr. E vrau. Erdhën dhe e arrrestojnë. Betohet se i ka thënë ndal tri herë e ku të di unë, po nuk e besojnë. Kur vijnë dëshmitarët. Pukjani: -Për besë e fe, or ti, tri herë e kam ndi që i ka thanë “ndal! . E tjetri kështu. E tjetri, e tjetri. Shkurt: dibrani shpëtoi dhe e transferuan në një repart tjetër, larg nga rethi ynë (më duket në jug) .

* * *

Reparti ynë kishte gati mbi 100-ushtarë. Bënim jetë gazerme dhe, për të dalë deri në Shëngjin, që nuk ish jo qytet, por as sa një qytezë, duhet të kishe rezultate të larta në disiplinë dhe gjithë treguesit e tjerë që nuk qenë të pakta. Postën (letrat se rrallë mund të vinte gazetë, vetëm po të abonoheshe privatisht) për të gjithë repartin i tërhiqte një ushtar që punonte në zyrën sekrete te repartit. E them këtë abonimin se në Shëngjin vetëm unë qeshë abonuar në gazetën “Drita”. Ish kohë plazhi. Një shkrimtar nga Shkodra, kish ardhur për pushime dhe në postë kish marrë”Dritën”. I thoni ushtarit (natyrisht, s’më njihte) se e ka marrë shkirmtari X. . . (Ateherë ky, shkrimtari, kish botuar vetëm një libërth të vogël, por, me demek, qe “shkrimtar” dhe s’do t’i prishej ajka? ! ) . Po kur e gjeta (se laj -thaj vetëm një gazetë”Drita”kishte) më t’iu përvesha dhe e bëra për ujë të ftohtë. -Pse, -i thashë, -qenke shkrimtar dhe marrke gazetën time/E të tjera që tani nuk i mbaj mend. ) Ushtari qe komunist dhe, në aparencë, sillej shumë mirë me ne të tjerët. Mirëpo sikur u bë rrugë që shumë nga ne jo vetëm nuk po mirnim letra, por as edhe lekë nga shtëpia. Dhe qe çudi: që të gjithë ata që ankoheshin se nuk po merrnin letra, ky, ushtari i zyrës sekrete, i merrte, i qeraste dhe , ndonjëherë, u huante dhe lekë. Merri dhe, kur t’i kesh m’i jep. Epo, hë, pra, gjej të tillin të dytë. I thjeshtë po, i ëmbël dhe i shkueshëm që, lëmë o zot, dhe, veç kësaj, hiç fodull. Se të punoje në zyrë sekrete s’qe shaka. Ah, sikur të ishin komunistët kështu! Më thotë mua, Sotiraqi, (Sotiraq Ferro që po i kushtoj dhe tregimin) , dëgjo, unë do ta zë atë që na vjedh të gjithë ato letrat që kanë para brenda. -Si do ta zëshë? -pyeta dyshues unë. Ja se si do ta zë. Mori një qind lekësh dhe me mua si shoqërues, vajti tek klubi i vetëm e Shëngjinit dhe e bëri dhjetëshe. Domethënë, dhejtë dhjetëshe. Mori një zarf të hapur dhe me atë në dorë drejt e në postë, ku dhe vinin letrat tona. -Hava, -i thotë postieres, në këtë zarf unë po fut veç letrës sime, të sajuar kot, edhe këto dhjetë dhjetëshe. Tani unë po e mbyll, në prezencë të dyve, po i vë adresën time të marrësit dhe të dërguesit sikur po më vjen nga Fieri. Të lutem, - i tha Havasë, - tani vëri vulën që u bë hyrje. Ne dyshojmë se postieri (ushtari që merrte postën) na hap letrat dhe ato që kanë para, i gris, pasi merr ato. Ti, Hava, për mundimin, na këto dhe Raqi i zgjati një 50-lekësh, vetëm do t’më thuash që e mori letrën (bashkë me letrat e tjera ai, postieri ynë) . Dhe kështu edhe u bë. Ne shkuam në repart dhe prisnim se ç’do ndodhte me këtë grackë të ngritur nga një mëndje si e Raqit. Pas një ore, erdhi dhe postieri. Prit se mos Sotiraq Ferro të kishte ndonjë letër. JO, Jo. Hiç. Kur postieri i tha që nuk ke gjë dhe pa një dyshim në fytyrën e Raqit, i thotë: -More ç’ke kështu? PO të duhen lekë të jap Unë dhe kur të duash m’i jep. Epo hajde më gjej më ëngjëllor. Po nuk e dinte, ky djall i vockël që hiqej si ëngjell me gjithë atë tesere komunisti, se mendja e Sotirq Ferros ishte e tillë që, po të kish punuar në zbulim, sot do të kish qenë një nga ata që do përmendje me emër. Kish punuar në tregëti dhe puna e kish bërë të tillë që të parashihte rrezikun qoft edhe nga një ënjgëll. E denoncuam “ëngjëllin” në komandë, dëshmitar qeshë unë dhe Havaja dhe “ëngjëllin” që atë ditë e hoqën nga zyra sekrete dhe e përjashtuan nga partia. Qe koha që lirohej dhe nuk e di seç u bë me të.

Siç e shihni, këto janë vetëm ca pasazhe nga koha e ushtrisë sime që, gjithësesi, ka qenë jo vetëm e vështirë, por dhe një shkollë e vërtetë kalitjeje. Kur pashë, në vitet e tranzicionit, që pjessa derrmuese e djemëve që kishin moshë për ushtri, i shmangeshin asaj, s’do mend që nuk më vinte mirë. Se, në fund të fundit, ushtria është një marrëzi e domsodoshme, apo jo?

Po thuajeni fjalën tuaj, de! . . .

Përparim Hysi, 5 korrik 2007
Dërguar për ”peshkupaujë”, më 5 korrik 2007


1 Koment »

e.T thotë:

7 Korrik 2007 @ 4:53 pm

Shume bukur !

“Punë, punë natë e ditë
Që të mos shohim kurrë dritë”

Xh. Xhojs

U çudita me thënien e këtij Xhojsit të madh. E gjeta tek”Dublinasit” dhe më befasoi porosia e tij. E kundërt me atë që porosit Naimi Ynë. Dhe, ndërsa përsiatem me këtë thënien e Xhojsit, them më duket sikur ky, Xhojsi, e paska lënë të shkruar këtë sentencë për ne shqiptarët. Se a nuk punuam ne dërrçe për gati gjysëm shekulli dhe , mjerisht, nuk pamë dritë. Të shkruash kundër punës sikur nuk vete. Është si të ecësh në anë të kundërt të rrjedhës, por ja që e tillë është jeta. Ka njerëz në këtë botë që nuk e duan punën. Vërtet këta janë të rrallë, por ja që ka të tillë. Nuk punojnë dhe vate e shkoi. Unë kam njohur të tillë dhe për ta dhe do shkruaj. Se, shyqyr Zotit, tash ka vdekur ajo kohë kur duhet të shkruaje vetëm për heronj pozitivë, se ndryshe përfundoje atje ku s’shihje diell me sy. Natyrisht, nuk jam i vetmi që njoh njerëz të tillë. Dhe ju mund të njihnitë tillë, por këta të”mitë” (më pëlqej që t’i quaj kështu) janë disi më ndryshe: vërtet në jetë nuk kanë zënë punë me dorë, por kur i sheh, bisedon apo ulesh shesh me ta, zë dhe i simpatizon dhe nuk të hiqen nga mendja: se janë jo vetëm plot mend, por u ka lezet fjala. Por ja që atë të shkretë punë e kanë parë, kur thonë në Myzeqe, me hënë përpërjashta. Mirë pra, le të njiheni me ta.

* * *

Me xha Qamilin unë kam kohë që njihem. Që kur unë isha çilimi. ai, moshatar me tim atë, vinte tek ne dhe të thekte me muhabet. Kur bëheshin mbledhje, në vakijate apo ca më shumë në dasma e vinin në qoshe apo në presidiume. Dinte t’u jepte dum problemeve. Qe burrë me mend, pse t’i vijmë anës. Deri sa u plak (rrojti gati 80-vjeç) kurrë nuk zuri punë me dorë. Dhe qe proverbial në llojin e tij. Sado që kishte një tuf fëmijë, as që e vriste mendjen. Barra e shtëpisë binte mbi të shoqen, Lemen, punëtore e madhe kjo që nuk kish shoqe. Dhe thoshte xha Qamili: -Zoti që është lart dhe poshtë shikon më ka thënë mua: -Qamil siç ke ardhur dhe do ikësh nga kjo botë. Larg nga puna! Se puna të ha ymërin? ! E, si thoni ju, mos e dëgjoj unë Zotin? ! Dhe qeshte. Dhe mos kujtoni se xha Qamili qe ndonjë palo burrë, me trupdelikat që dhe t’i qaje hallin/! JO, moreburazer, ishte i lart si lis dhe i trashë sa dy burra bashkë. Po Lemja? T’i fryje, e merrte era? ! PO për punë kjo Lemja e xha Qamilit hante bukë veç. Pa pse qe e tillë pa rriti jo pak por 6 fëmijë. Dhe për fat: që të gjithë për punë i ngjan Lemes. Punëtorë të mëdhenj. Se desh harrova! Qëlloi që xha Qamili qe shjtritur sa gjer-gjatë pranë një mullari kashte pranë kasolles. Kini provuar ato rrezet e diellit mëngjesor, në pranverë? Sa të vjen mirë të të qëllojnë me ato shigjetat qiellore të ngrohta dhe të vënë në gjumë. E, po dremiste aty xha Qamili. E sheh e shoqja, Lemja, dhe i thotë: -Qamil, merr një dorë me byk dhe hidhja lopës. (lopa qe aty pranë: as dy hapa) dhe Qamili: -Jam betuar para Zotit që mos kap punë me dorë dhe kam frikë ta shkel betimin. Dhe nuk e zgjati dorën, sa shkoi vetë Lemja dhe i hodhi lopës. Por njeri pa rrësk, -thonë, - në këtë botë nuk ka. Qëlloi që në kohën e kooperativës të vijë kryetar një i njohur i vjetër i xha Qamilit. Ky ia dinte”huqin” dhe e caktoi roje dite në stallat e kooperativës. A, këtë punë e bënte me qejf: ca se qe në mes njerëzve që punonin, ca se stallat qenë rethuar nga shtëpi dhe kush ia prishte xha Qamilit, për një përshesh me qumësht, për një trahana në dimër apo dhe një pjatë frasule (fasule) në drekë. Kështu e çoi jetën (pa punë) deri sa vdiq.

* * *

Isha ushtar dhe shefi i shtabit më dha listën e zboristëve që do vinin për të bërë zborin në repartin tonë, në Shëngjin të Lezhës. Shiko Hys, -më porositi shefi, - listën e ke. Çdo rezervist do të bëj 100 duaj drizë apo shkurre për të marrë ditën e punës. Përdor pikëzimin e gjyqtarëve të voleybollit, -vazhdoi ai, -që ta kesh më leht.

Shkova tek vendi i punës dhe rezervistët, më thoshin emrin dhe unë bëja shënimet përkatëse. Natyrisht, sot asnjë prejtyre nuk mbaj mend me emër (kanë kaluar 40 vjet e ca) por njërin nuk e harroj kurrë. Qe i ngjashmi i xha Qamilit.

-Si ke njeh, ushtar? -Veta jam Laci. Lac Ismail Dushku dhe, ndërkaq, u ul aty tek këmbët e mia. As pyeti se ç’punë do bënte dhe, pa e prishur terezinë, e nxori kutinë e duhanit, ma zgjati mua, pa që e kundërshtova, vazhdoi ta dridhte me aq kujdes e merak, sa thoshje, se pak po mos e dridhte me delikatesë, duhani nuk do t’i shijonte. Unë as që e trazova se për moshë, pa frikë ishte mbi 40 vjeç ekusur, dhe veç kësaj, ishte një burrë që kishe qejf ta shikoje. Sikur nuk kishte ardhur për zbor, por fill a për mik a për dasëm. I hijshëm po, i veshur shik, me një peliçe meshine me jakë kastori në qafë, me atë plisin e bardhë në kokë, me ato mustaqet e zeza që aq i shkonin, të bënte për vete dhe thoshje: në dikujt i duhet një figurë origjinale prej malësori, të vijë të marri Lacin dhe tjetër më të mirë, më të bukur, më të hijshëm nuk ke ku gjen. Kur ngrihesh në këmbë (u ngrit vetëm kur iku, në mbrëmje) thoshje se kishe përpara një bredh alpin. Zboristët e tjerë vazhdonin me ngulm punën dhe Laci aty, tek këmbët e mia (më duket se atje do të jetë dhe tani? !!! ) . Secili prej zoboristëve kish bërë, pothuaj, mbi gjysmëm e normës dhe Laci asnjë fije për be. Veç pinte duhan dhe shkërrmoqej me mua me muhabet. Aty, nga mesdita, erdhi shefi i shtabit, major Tahir Beja, një ushtarak shumë izoti dhe burrë shumë i mirë. Laci po aty. Eh, Hys, -më tha shefi, -si po shkon puna. Dhe unë po i tregoja shifrat përbri zboristëve. Dhe ai: -Po Laci, more Hys, sa duaj ka prerë? Unë, i zënë si në faj, i them. Laci ka bërë 30 duaj? ! (I kisha shënuar fiktivisht për të mos e turpëruar? ! ) . Por shefi e njihte mirë këtë mikun tim, ndaj më thotë: -Hys, e meriton që të të shpie në burg. Se, po pati prerë dhe një fije drize apo shkure Laci, unë shpohem në hundë. !!! U zura ngusht dhe i thashë shefit (në sy të Lacit, sigurisht) për nder, o shef, asnjë fije s’ka prerë. Dhe Laci: -Çfarë me pre, o shoku shef, po puna të ha, digjo Lacin ti, or mik, punës kur thojni ju të ushtrisë duhet me i ndenj me karhëmarrje si armikit, or ti. Dhe ia dha të qeshurit. Unë s’e mbaja të qeshurit, por shefi bëri sikur iu lëshua me sharje Lacit, po Laci as që e bëri qejfin qeder. Për 5 ditë me radhë kjo mesele qe me Lacin. Unë, me aprovimin e shefit (ndjesë i pastë shpirti se tani nuk rron më, ky burrë fisnik e ushtarak i veçantë) ia mbusha fletën e zborit Lac Ismail Dushkut (të vetmit zborist që i mbaj mend gjeneralitetet) dhe i them: -More, Lac, mirë këtë zborin me pëlqimin e shef Tahirit (atij t’ia dishë për nder) po ta plotësoj unë, po si ja bën atje në fshat për të ushqyer fëmijtë? Dhe ai: -I shes do bagëti e dal tej matan. . .

Gjtithmonë e kujtoj porosinë etij: “Punës rrij me krahëmarrje, se asht si armiki, të ha ajo virane, të ha? ! “Të jetë e vërtetë? Pres që ta thoni ju. Dhe vonë-vonë kur u bë tufëzimi dhe ato do bagëti, me tëcilat Laci nga Lezha delte tej matan, ia muarrën si do ta ketë shtyrë jetën? Sa do më pëlqente që dikush, ta ketë njohur këtëLacin dhe të plotësojë atë që kamlënë mangut unë. le të shpresojmë. . .

* * *

Lamja, fshatar kooperativist (nga fshati i gruas sime ky, ndaj nuk e theksoj fshatin) nuk dilte kurrë në punë. Mirëpo ish vendosur që në ditët kur bënte qamet (shi apo furtunë) kooperativistët futeshin nëpër strehë të stallave dhe merrnin këto ditë 80 pikë. Vetëm këto ditë, kur gjithë të tjerët, futeshin nëpër strehë për t’u ruajtur nga shiu, Lamja merrte një lopatë a bel, dhe bënte pardë nëpër shi, duke iu drejtuar bashkëfshatarëve: -Ah, kjo e shkretë kohë, që na la batall! Mbetëm, o shokëni, pa punë. . . . Sikur për një çast të ndodhte që të hapte koha, Lamja, si djalli nga temjani dhe frymën mu në shtëpi.

Dhe së fundi,

Udhëtoja nga Fieri në Lushnje në një perëndim (errur pa errur mirë) dielli mbi një furgon. Bashkë me mua edhe nja5-6 nejrëz të tjerë. Shikojmë që drejt kanaleve udhetonin mbi biçikleta grupe njerëzish. Ishin nga ata që gjuanin për zhaba. Unë: -Ju lumtë këtyre, se kënaqen me lekë! Një plak, buçko ky sado i moshuar, ma pret: -Çfarë pune bën, more mik? Unë: -Jam mësues! Ai: -Paske qenë budalla i madh. Dhe, ndërsa unë u skuqa nga kjo sharje e papritur dhe të tjerët ia dhanë të qeshurit, ai më tha: -Digjo xhixhanë ti: unë më mirë vdes për bukë, se të vdes nga puna. Tani edhe unë u przieva me qeshjen e të tjerëve dhe nuk e di po kjo porosi e këtij plaku myzeqar dhe aq të mbajtur më ka ndjekur kudo, siç më kanë ndjekur edhe këto raste të veçanta që, gjithësesi, i solla para jush. Gjykojini dhe jipni dhe ju mendimin.

Përparim Hysi, 29 qershor 2007
Për ”peshku paujë” më 29 qershor 2007

Kthehu ha fiq,se më rreh baba!(tregim)

(tri rrëfenja në një)

Kisha dal për makinë për t’u kthyer nga Tirana në Fier atë vjeshtë të vitit 1960. Për fat, ndaloi një gaz dhe, sa hipa, shoferi më tha që shkonte për Peqin. Gjysma e së keqes qe, për faktin se deri në Rrogozhinë isha më mirë se të udhëtoja me tren. Shoferi qe një djalosh i ri dhe shumë gazmor. Mezaalla s’e hiqte këngën prej goje. Sikur kish lindur ditën e këngës. Ia tha së parës: “kush ma freskon ballin mu? /aman, Sabahet! /Të kam dashur dhe të du/aman, Sabahet! Desha s’desha hyra dhe vet në valle (atje ku mundja, sigurisht) . Se qe njeri i çuditshëm dhe nuk e mbaj buzëqeshjen edhe tani që shkruaj. Se ja tek më përfytyrohet ashtu i shëndosh, gazmor dhe kënga në gojë. Sa, nga që nuk i di emrin, duhet t’i them: Shofer Kënga. Iu afruam Shijakut dhe ia tha: “Mora rrugën për Shijak/kush ma din kët hallin tim. . . Dhe, kur iu afruam Durrësit, ia valoi: “Për midis pazarit të Durrësit. . . “
Unë, natyrisht, këndellesha dhe vetëm qeshja. Thash me vete, të shohim kur të hyjmë në Kavajë, ç’këngë do shpikë? Kur ia tha, sa kaluam plepat: “Bubullin tek shkëmbi i Kavajës. . . ” dhe, sa mbaroi këtë ia nisi asaj këngës së Sulë Kavajës që”gjallë në dorë s’po bije. . “. Më tej”Çohuni djelmë shaloni atin. . . “dhe, ndërkaq, qemë afruar Gosës. Një çupë 14- 15 vjeçe na vuri dorën. Ou, - bëri shoferi, - ça ka bo vaki, se vetëm çupa kësaj ane s’dalin vetëm. Frenoi dhe i tha çupës: - Hajde ku don me shkue? - JO, jo, - tha çupa, - unë s’shkoj gjëkund, po më ka nxjerrë baba me ju thanë që të ktheheni me hangër fiq në bahçen tonë, se ndryshe më rref baba! ! ! - SI, - s’e mbajti të qeshurin shoferi dhe ca më shumë unë? ! - Baba im, - shpjegoj çupa, - është hoxhë dhe më thotë se është sevap me u dhanë njerëzve nga bahçja, prandaj dhe më ka nxjerrë këtu se fëmijë tjetër nuk ka. Shoferi zbriti tërë qejf, kurse unë i thashë: - Unë jam nga vendi i fiqëve (Mbrostar- Ura ku banoj ka qenë furnizuesi më i madh mefiq e rrushë jo vetëm i tregut lokal, por dhe më tej) , po pres këtu, në hije. Shkoi shoferi i prirë nga çupa e të zotit të shtëpisë (hoxhës) dhe, pas pesë minutash u kthye. - Pse kaq shpejt u ngope? - e pyeta unë. - JO, - më tha, - do mbush këtë arkën se e di sa ka apo jo? Dhe, pasi e mbushi, vazhduam rrugën. Entuziazmi i tij ishte shtuar edhe më, por nuk iu ndenj pa thënë: - Ja, ky hoxha i Gosës, më bën që edhe në nuk e besoj zotin, nga ky ta besoj. Çfarë njeriu! Ku me i gjet këta lloj ropësh se. . . Në RRogozhinë, u ndava me shoferin, por as atë këngëtar të lindur, por as hoxhën e panjohur nuk i harroj. Hoxhën e kam sjell në mend, sidomos në vitin 1967, kur plugu ideologjik u ngul jo vetëm mbi objektet fetare, por edhe mbi klerikët. Thosha: - Mirë bahçen ia kanë marrë, por ç’do ketë ndodhur me këtë Njeri bujar e shpirtmadh në atë kohë kur”
të gjithë u ngritën për të shkallmuar çdo gjë të vjetër (dogmat fetare, me demek) “. Dhe ja pse më mundonte kjo pyetje. . .

* * *

Në vitin 1967 kryeja shërbimin ushtarak në Shëngjin të Lezhës. Ishte mbajtur fjalimi i 6 shkurtit 1967 dhe më 2 mars 1967
u mbajt ai që u quajt”Kuvëndi i dytë i Lezhës”, për anologji të Kuvëndit të parë të Skënderbeut më 2 mars 1444. Mbledhur gjithë Lezha me fshatrat për reth dhe kuvëndi u bë në natyrë të hapur. Mu tek oborri i kishës (në atë kohë) ka qenë në të majtë të rrugës kur shkoje për Shkodër. Ngjitur në një faqe kodre (aty, aso kohe, ishte dhe spitali i Lezhës) mbledhur gjithë ai popull. Para se të fillonin diskutimet (ku do kryqëzohehin dogmat fetare) , komisari më kish caktuar që të mbaja një farë leksioni kundër fesë, natyrisht. Prashita sa munda dhe, pse ta mohoj, isha dhe entuziast në këtë mision dhe as nuk vija re që më dëgjonin a s’më dëgjonin. Kur mbarova, m’u afrua frati (të më falni se nuk ia mbaj mend emrin) dhe më tha: - A komisari të ka than njiashtu? Unë: - Nuk ka nevojë me m’than komisari! Ai: - A çohesh nji fije n’kamb? ! U çova se ishte i moshuar krahasuar me mua, djalë 24 vjeçar atë kohë. Të lutem, - vazhdoi frati me politesë, - hapi krahët. Dhe unë i hapa. - E shikon vedin, - më tha frati, - tash që i hape krahët a je kryq? PO ke lindur kryq, more ushtar, kështu i thuaj komisarit. Mua sikur më hodhi njeri ujë të ftohtë në shpinë dhe, sa do të vazhdoja debatin me të, më tha: - I thuaj komisarit, ushtar, kur të prodhojë fabrika farën e tokës, atëherë i thuaj që nuk ka zot. Tani sikur më hodhi në tuç. Por nuk mbaroi këtu kjo mesele. U bë kuvëndi, u”demaskua” feja dhe frati me gjithë fenë, iu dërgua telegram “solidariteti” ideusit të këtij”kuvendi historik” dhe, në finale, zbritën disa veprimtarë drejt e tek shtëpia e fratit. Ishte në mes të një bahçeje të bukur (në krah të djathtë të rrugës kur shkoje për Shkodër) . Nuk di po kjo bahçe kaq e mirë më çoi në mend atë bahçen e hoxhës së Gosës të”kthehu ha fiq se më rreh baba! “. Dhe në shkruaj për këtë bahçen e fratit të Lezhës, e kam një shkak. Në mes të bahçes ishte shtëpia vilë e fratit. Mbi çati një kryq i madh. I thanë, pas kuvendit, Dom, hiqe kryqin prej shtëpisë. - Jo, more, as kam për ta heq unë ndonjherë atë prej tujit. - Si, ithanë, nuk e heq? ! Kur, pas këtij kuvendi? ! Atëherë urdheruan disa të rinj: - Ngjituni dhe hiqeni! Dhe e hoqën. Dhe ai, frati: - A e hoqët, a? U thojni atyre partiakëve në Tiranë se kryqin unë e kam çetu- dhe tregoi zemrën. Qëndrimi i atij frati s’më hiqet nga mendja. Të nesërmen, fratin e arrestuan. Dhe nuk di se si i vajti filli. Por ato replikat me mua dhe ajo “çetu” më mbetën në kujtesë e sot e kësaj dite.

* * *

Kur dola unë mësues, në prag të viteve ‘60, të drejtat për të vazhduar shkollat apo bursat e tyre i kishim ne si shkollë. Kriteret ishin që të drejta do merrnin nxënësit më cilësorë dhe, duhet të ruheshim, që mos shkonte në shkolla ndonjë”armik”. Nuk inkurajoheshin edhe birët e klerikëve (se supozoheshin si kundërshtarë potencial të regjimit) . Mirëpo bursat ndonjëherë ne nuk arrinim, me të vërtetë, që t’i realizonim për shumë arsye. Në shkollën ku jepja dhe unë mësim, kisha dhe çupën e priftit e cila, ishte shumë cilësore. Prifti e dinte se, sado që çupën e kishte me nota pesa (nota më e lartë për vlerësim) nuk shpresonte që të merrte ndonjë bursë. I them unë: - Papu, po ta rregullojmë tët bijë, shtron ndonjë darkë (ishte shumë mikpritës. Dhe i kamur në atë
kohë krahasuar me bashkëfshatarët) . - Në vend, - ma priti. Ne ia dhamë së bijës bursën, por prifti ishte burrë i zgjuar dhe nuk ia hante qenin shkopin kollaj. I them unë: - Papu, ne si shkollë, e bëmë punën tonë, por ti nuk po e zbraz? Ai: - Pse ti, një copë dhaskaluci (e kish me të qeshur, sigurisht) më bëre nder, ma bëri partia epunës, babam. Dhe ia dha të qeshurit. Ëhë, - më thoshin fshatarët mua, - ashtu bën ai, po kur të futesh atje do të marrësh vesh se sa mikpritës është. Dhe ashtu ndodhi me të vërtetë. Më mori për darkë me gjithë drejtorin dhe në shkruaj tek kjo rrëfenja, e kam një arsye. Na priti me duar në qafë, me gjithë të mirat. Ishte gati që t’ia merrte dhe valles nga gëzimi dhe bënte një muhabet që atje dhe s’e gjeje kund tjetër.
Natyrisht, të gjitha unë nuk i mbaj mend (kanë kaluar plot 47 vjet) por dy nga atë rrëfime të atij prifti aq të zgjuar dhe me humor, do t’i tregoj edhe për ju.
Më erdhi një mik i panjohur, - rrëfeu ai, - trokiti dhe dera e shtëpisë është e mikut dhe e zotit. I panjohur, por nevojtar. E zuri nata dhe kabull mysafir. E prita me gjithë të mirat. Aty, nga mezi i rakisë, më thotë: - Papu! Po të bësh një gjynah sot, kur e vuan? Unë, pa menduar gjatë, ia kthej: - Pas 40- vjetësh! Dhe vazhduam të pimë. E pashë që ndryshoi çehre dhe e ktheu me plot. Unë po shok doja. Mirë, o mirë, po duket e teprova. Dhe më vuri poshtë. Ai, kur pa që më zuri kjo e flamosur, një të dalë thoni ju, drejt e në haur dhe më merr kalin. Zgjohem unë në mëngjes. Shikoj për mik, s’ka. Dale, - thashë, - mos ketë shkuar atje (në hale, se jashtë i kemi, de, ato! ) , por jo. Kur shoh haurin, dera gjysëm hapur. Kali mungonte. Oh, - thashë, - paska qenë hajdut! Pastaj më shkoi mendja që kali im, nuk mbante njeri mbi kurriz veç meje. Kalë i sert, nopran, thuaj. Kish rënë një vesë shi dhe dukeshin patkonjtë e kërrit tim. Më kapi një gulç i keq, se e doja kalin. Shikoni papun, - tha, - larg e tutje po malli është i dhimbsur. Gati si evlati! ‘Çfarë t’ju them? Them me mendje: nuk e ndoqa pas gjurmëve se kali im nuk mban njeri në kurriz. Dhe ashtu bëra. Si eca, pothuaj nja një orë, kur e gjej. Miku po shkumonte. Ulërinte nga dhimbjet dhe kali po kulloste. - Uratë, - më tha”miku”, - më more nëqafë! - Pse? - i thashë. - Më the pas 40- vjetësh dhe po e vuaj sot! ! ! JO, - ia prita, - nuk është gjynahu im, e ke bërë para dyzet vjetësh i thashë. Dhe, sakaq, mbaroi. Lajmëruam në pushtet. Erdhën nga larg dhe morën kufomën. Na rrëfyen që hane bir vetëm me vjedhje merresh. Dhe e pagoi një ditë. Epo gëzuar, - na u lëshua mua dhe drejtorit, - nga ju s’kam frikë. Dhe qeshi. Por ky njeri kaq i mirë, klerik shumë i zgjuar, pati një fund të keq. Kur ua morën të gjitha, u hoqën mjekrrat dhe i çuan të punonin derrçe për të shlyer”gjynahet”.
E, - më thoshte, - i pashë bathët unë që tregonin prapësi, por s’thoshja dot. Pse? - e ngacmova unë. Si i pe? Dhe ai: - Kam kaq e kaq sene që e bëja këtë punë. Për të gjitha, s’të tregoj dot, por atë
që më ndodhi me Petro Fundin do të tregoj. Ky, Petrua, ma kish shtëpinë mu në buzë të lumit të vjetër (të vdekur- sipas Jakov Xoxes) . Si mënjanfshatit që ishte, shpezuri plot. Shtëpinë vërtet ma kishte të mbuluar me kashtë, por shpezuri të fsushës do ti, të ujit po se po. Dhe rronte mirë, ore babam. Shkoja unë për data të shënuara tek Petrua, kaçilen me vezë dhe o një patë a rosë me vete. Për të ngrënë plot. Por ja vendosi Petrua dhe na bën shtëpi të re. Me tulla dhe mbuluar shtëpia me qyramidhe. Oxhaku që atje tej, lyer me bojë që të binte në sy. Dhe më fton mua. Gusht qe- e mbaj mend mirë- dhe më fton mua: - Hajde, papu, dhe më kungo shtëpinë e re! Vajç! Domosdo që do vija. Kur Ç’të shoh, e shoqja, Vara, më nxjerrë për të ngrënë trahana? ! Unë po as që e kapa lugën me dorë. Petrua: - Urdhëro, papu, dhe ma kungo. Dhe unë (epo si do ta gjeja belan, xhanëm? ! ) se nuk më rri dhe goja e shkrete: - Sa pate shtëpinë me kashtë, të dinte goja ç’të hashë!
Shtëpia mbuluar me qyramidhe, m’u bë goja aguridhe! Oxhaku lyer me bojë, ç’mut të vësh në gojë? Po pse, O Petro, po hahet trahanaja në gusht? ! Dhe ika që thuaj ti, por që aty e vura matën. Po vinin kohë të flamosura për ne. Do hanim trahana në gusht. Dhe qeshi në mënyrë kuptimplote. Dhe kështu e sosi jetën ky miku im (pra hëngri trahana në gusht) që tani nuk rron më.
Por ja që ne harrojmë shpejt dhe kjo është arsyeja që dhe pse kemi ecur (dhe vazhdojmë të ecim) si gaforret. Vetëm së prapthi. . .
Në i mblodha këto tri rrëfenja në një, e bëra për të kujtuar ata klerikë që diktatura i maskaroi jo vetëm moralisht, por edhe fizikisht.

Përparim Hysi, 24 qershor 2007 (për ”peshkunpaujë”)


4 Komente »

1.
blete thotë:

26 Qershor 2007 @ 4:32 pm

rrefenja te lezetshme. sado qe une jam femije i vonshem dhe figura e klerikut fetar ishte katandisur ne karikature kur fillova te merrja vesh nga bota


2.
Grizhda Emily Ann Zabar thotë:

26 Qershor 2007 @ 4:47 pm

Me kujtoi rrefenjat e gjyshit… edhe gjyshi im pak vite para regjimit, nga varferia e kishin marre fratet per te studjuar ne kishen e tyre… dhe gjithe kohes e kane patur nen shenjester…


3.
doriani thotë:

26 Qershor 2007 @ 5:43 pm

z perparim po shfrytezoj rastin t’iu jap pergezimet e mia me te sinqerta dhe te plota per hapjen e temes se paradisakoheshme qe kishte te bente me kujtesen e viteve te persekucionit.komplimentet e mia ne rradhe te pare per kendveshtrimin me te cilin e kishit pare dhe me erdhi keq qe nga sa lexova,komentet kishin qene ose te” bardha” e ose te “zeza”.Personalisht mendoj se te tilla tema,te hapura me delikatese dhe pa urrejtje ndokojne ne krijimin e ndergjegjes kombetare dhe asaj civile,per te cilen mendoj se kemi nevoje.me erdhi keq qe s’mund te merrja pjese ne diskutim,por e quajta me vend t’iu shfaq mendimin tim,duke pasur parasysh se rrallhere jam entuziast rreth nje ceshtjeje .me respekt,doriani

4.
Dori thotë:

27 Qershor 2007 @ 6:28 am

Faleminderit z. Hysi, më pëlqen shumë stili i tregimit që keni. Vërtet mbani mend tërë këto imtësira pas kaq vitesh?

Penelopa e Fierit! (Tregim)

Tregim

(kujtimit të pianistes së madhe, Maria Rafael)

Ndodhka që dhe mitet, si dhe historitë, vijnë dhe përsëriten. A s’qe Penelopa, gruaja e Odisesë (më dinakut që njeh historia, një mit?) Një mit i mirë, në fund të fundit, ku persenofikohej besnikëria proverbiale e një gruaje fisnike. Dhe kur thuaj Penelopa për një grua, zëre se i ke thënë të tëra. Se tek gruaja, të paktën për psikologjinë tonë, mbi të gjitha shikohet ndershmëria; apo ca më saktë: besnikëria ndaj burrit, me të cilin ka ndarë kurorën. Dhe venë dhe nga venë historitë dhe prapë ndërsillen tek më besnikja: Penelopa. S’do merrem me historinë e Penelopës së Odiseut, se kjo dihet tashmë nga kushdo. Por do t’ju tregoj për Penelopën tjetër, për Penelopën e Fierit, e cila, për fat të keq, së afërmi ka një vit që është ndarë nga jeta.
* * *
Ka qenë viti 1961, kur tenori dhe skenaristi i Teatrit të Operës dhe baletit në Tiranë, Stavri Rafael dhe i vëllai i tij, majori i Shtabit Qendror të Mbrojtjes lokale Kundrajrore, Thoma Rafael, duke mos duruar trysninë e rëndë politike (po frynin erëra dhe më të ftohta se nga ato të pasçlirimit) vendosën të çanin klonin e zi, për të ikur në perëndim. Nje besëfikur ( e ku numëroheshin ata?) i hëngri në besë dhe i arrestuan në Lin të Pogradecit. Thoman, si ushtarak, e pushkatuan (kish”shkelur” betimin e ushtarakut?! ) dhe Artistin Stavri Rafael e dënuan me 25-vjet (s’kishte dënim më të gjatë në ato vite) . Këtu merr shkas edhe historia e Penelopës së Fierit:
“Një grua e bukur hungareze, një artiste, mjeshtre e lojës në pianoforte, u çapit tok me ne për nja tre dhjetëvjeçarë të gjatë, në rrugën shqiptare të mundimeve. Ajo zbriti në Shqipëri në një ditë të kthiellët, ashtu e re, e freskët, pështjellë ngrohtë nga dashuria e të shoqit shqiptar, bashkënxënës në konservatorin e Budapestit. E ndoqi pas siç ndiqet shoku i jetës, si në traditën e tërë vendeve të qytetëruar. “
Këto fjalë që kam vënë në thonjëza janë të bashkshokut të saj, të halleve. Të halleve dhe të punës, njëkohësisht. Janë fjalët e të madhit Pëllumb Kulla (kush më mirë se ai mund ta njihte?) , fjalë që i ka shkruar kur mori vesh vdekjen e papritur, të asaj: Penelopës aliaz Maria Rafael.
E dëbuan nga Tirana të shoqen e Stavri Rafaelit dhe e sollën në Fier: Në krahë kishte të birin e vogël, Adin. Ne, fierakët, qemë mësuar me këta të”sjellë” se, duhet thënë, Maria Rafael as nuk qe e vetmja që u internua në Fier (ajo, si të gjithë ata që vinin si të tillë, gati kishin të shkruar në ballë: damkosjen si armiq të partisë, pushetit popullor) kish edhe gra të tjera të huaja (sidomos ruse) por, hungarezja Maria Rafael, me të vërtetë, ka qenë një përjashtim.
Për 25-vjet ajo e priti me një devocion të rrallë të shoqin. Tek shkruaj për të, më vjen ndërmend, se diku në një vend shkëmbor të Amerikës rritet dhe një bimë e rallë që quhet Agavita. Kjo, agavita, çelë lule pas 25-vjetësh dhe rron e gjallë vetëm me vesën e pakët e atij terreni krejt të thatë. Dhe Maria Rafael e priti të shoqin për 25-vjet me radhë, duke e takuar atë pas telave me gjemba, kudo që e vuajti burgun. Dhe në se agavita, ushqehej me vesë, Maria Rafael ushqehej me shpresë.
Dhe çuditërisht, megjithëse nuk reshperonte me asnjeri, ajo, megjithatë, fitoi zemrat e gjithë fierakëve. Sikur të kishe mundësi të bëje një plebishit, edhe në atë kohë të frikëshme, jam plotësisht i bindur, se ajo do të votohej unanimisht si një grua fisnike, unike dhe e paarritshme. Me një bukuri fine, me një heshtje proverbiale (me askënd nuk komunikonte: për arsye të kuptueshme) ajo gjithmonë të imponohej që në distancë. Në punë (në shkollën e muzikës apo në Shtëpinë e kulturës së qytetit) ishte e përpiktë si një sahat zviceran dhe, sa mbaronte punën, kthehej atje tek hyrja e saj. Dhe kishte vetëm një shok: të birin që u rrit mes vuajtjesh.
Nxënësit e donin se ajo vinte zemrën e saj mbi piano. Dhe qenë të shumtë ata që fituan konkurset e shkollës së lartë të muzikës në atë kohë aq të vështirë. Më kujtohet, veç tjerash, se kur shkova të interesoshesha për time mbesë që kish mbaruar të mesmen për piano me mësuese Marian, dhe takova Profesor Robert Radojën, ai më tha: -A, nga Fieri është?Po ajo është nxënëse e Marias! Po Maria është e vetmja pianiste në Shqipëri me kualifikim të lartë. Mjeshtre në llojin e vetë. As mos ki merak, -më tha Mjeshtri. Dhe vërtet: ime mbesë fitoi (dhe s’qe evetme) dhe, pasi mbaroi konservatorin me të madhen tjetër, zonjën Çashku, sot është pianiste në një shkollë italiane. Por këtë detajë e solla jo për illustrim dhe aq. Por më kujtohet, se kur u kthye ime mbesë nga konkurimi, pashë mësuesen e saj të qante. Qe Maria Rafael që qante. Dhe në këtë qarje kishte edhe dhëmbshuri prej nëne, por edhe sadifaksion të heshtur të një pune të mohuar. Me punën e saj ajo i qe imponuar tërë Fierit. Dhe nuk di, pse ndërsa shkruaj për Marien, tak dhe më rrëfehet i ngjashmi i saj siamez. Ky siamezi me të cilin me ngjetë Maria nuk është tjetër, po një mësues. Për këtë mësues flet shkrimtari francez, Henri Barbys. Mësuesi quhet Baltemoro Sori. Punonte në një fshat spanjoll aty, pas viteve’20 të shekullit që kaloi. E kishin me sy të keq si shteti, ashtu dhe kisha, inkuizicioni që kontrollonte dhe shkollat në Spanjën e asaj kohe. Kurse mësuesi punonte me aq përkushtim, sa jo vetëm nxënësit e donin, por dhe prindërit e atij fshati të madh. Dhe aq mirë punonte dhe sillej, sa fshatarët e donin dhe e respektonin. Dhe kishin arritur të gjithë në një përfundim: po të qëllonte që ky, Baltomero Sori, të vinte qoft edhe njëherë të vetme vonë në punë, fshatarët do të thoshin: -Jo, nuk është e mundur. Nuk ka ardhur vonë ai, por orat tona nuk janë në rregull.
Në të tillë përfundim do të arrinin dhe fierakët për Marian. Dhe, kur në prag të përmbysjes së dikaturës, Stavri doli nga burgu (njësoj si Agavita) Maria e bukur si një tulipan i bardhë çeli përsëri. Në krye të vitit u bënë me çupë. Sa u hapën portat për emigracion, ajo familjarisht iku në Hungari ( nga ishte) së bashku me Adin (të martuar tashmë) me çupën e vogël e Stavrin e saj të dashur të cilin, mjerisht, burgu e kisht tkurrur, por s’i kish humbur vitalitetitn.
Dhe, andej, i mbante lidhjet me ish-nxënësit e saj. Kur e pyeta në telefon para një viti time mbesë në Itali për Marien e bukur dhe fisnike, më tha: -Ka vdekur, pasi kish pësuar një shok cerebral. Më erdhi aq keq sa sikur kisha humbur një njeri të familjes. M’u dhimb dhe, ndërsa po bëja gati të shkruaja, pashë që kish shkruar Pëllumbi. Pëllumb Kulla, regjisori, aktori, shkrimtari, bashkëshoku i saj i halleve. Pëllumbi që kish ardhur për të vuajtur”kalvarin” e luftës së”kllasës”, por që i solli buzëqeshjen e madhe jo vetëm Fierit, por, pa e tepruar, edhe Shqipërisë përmjet estradës së Fierit që e ngriti në apogje. S’më mbeti po të bëja një shtesë time mbi atë artikull të Pëllumbit. Turqit thonë: “Pas kasavetit, ka selamet! “.
Bashkia e Fierit, për punën me përkushtim të Maria Rafaelit i ka dhënë asaj titullin”Nderi i Fierit. “E meritonte dhe, po të ishte se dëgjohej zëri i arsyes, asaj shkollës së muzikës që sot mban emrin e të madhit Jakov Xoxe, ishte mirë t’i vihej emri i saj. Se aty punoi jo pak po gati 30-vjet. E sa për Jakovin e madh, . emri i tij imerituar le t’i jepet, ta zëmë Universitetit Myzeqeja që qeveria e ka patur në program për ta ngritur. Së afërmi, Penelopa e Fierit aliaz Maria Rafael ka njëvjetorin e vdekjes. Paqe mbi varrin e saj atje në vendlindjen e saj! Amen! . . .

~~~

Pianistja

Maria Rafaelit
I vendose gishtat e brishtë mbi tastierë. . .
Ç’brengë të mundon, Maria Rafael?!
Mos për Stavrin mendon që e ke, larg, në burg
A për Adin e vogël që do rritësh me mund?!

Ti rri mbi tastierë e s’di çfarë do luash
Ndoshta Moxartin, Listin a ndonjë “valc”
Një çast mendohesh dhe gishtat po lëvizin
Melodia zë derdhet (mendimet terratisin)

U duk sikur kabineti u mbush plot me diell
Se diell sillje në piano, e bukura Rafael!
Ndërsa nxënësit të ndiqnin (por ç’kanë, O zot?)
Lotojnë me mësuesen: brengën e ndajnë tok!

Ke ikur nga Shqipëria, ke ikur dhe nga Fieri
Po Fieri s’të harron, Maria Rafaeli!
Tërë jetën tënde punove me përkushtim
Sa të gjithë fierakët të kujtojnë me adhurim

8 mars 2001


Ikja e “kometës”

Kujtimit të Maria Rafaelit

Këtë grua”mëkatare” e sollën në Fier
Na ishte”trdhëtare”: drejt dhe nëFerr!
Kujdes se është”armike” (të shihet me kët’sy! )
“Armikja” u bë mike (rrezatonte veç urtësi) .

Sado që qe qiellore (bekuar qe nga Perëndia)
Qe aq tokësore, sa thirrej Shën Maria!
Punoi me përkushtim, si të qe sahat
E kujtojmë me për mallim, këtë grua zemërartë!

Kur mora vesh që ka ikur, ka shkuar nga kjo jetë
Ndjej në trup një të dridhur, sikur kam korent.
Aq dhëmbjen kam të madhe nga ky lajm të zi
Vdekje je bastarde që more të shënjtën Mari!

Qe e bukur si kometë, dhe e bukur iku, shkoi
Në zemra për jetë, do rrojë, Maria, do rrojë!
Kometat a s’kthehen (vallë, kthehet dhe Maria?! )
Zemrat tona shkrehen edhe qajnë nga dashuria.

26 shtator 2006

Përparim Hysi për ”peshkupaujë” më 21 qershor 2007

Hamleti në Mbrostar-Ura (1)

(Requem për Kujtim Spahivoglin)

Jam pakësa i vonuar, por, siodoqoftë, më mirë më vonë se sa kurrë. Këtë shkrim ka kohë që e ruaj në kujtesë si një plagë që dhëmb dhe më ka ndodhur si me Gurin mitologjik të Sizifit, e ngre dhe prapë rrëxohem me gjithë të. Ngjarja është e vjetër, gati 30-vjeçare, por, sado e vogël, më ka lënë një mbresë që dua që ta heqë nga trupi. Dua që ta ndajë me të tjerët: fillimisht me të afërtit e të ndjerit (gruan, Vllasovën; çupën e tij, Timin; të vëllanë, Skënderin dhe nuk di në ka të tjerë? ! ) mandej me të gjithë ata daashamirë të shumtë të tij që nuk janë vetëm në Shqipëri, por dhe në Kosovë (ai ka patur një stat unik: shkonte në Kosovë për art! ) dhe, siç edhe ka ndodhur, me këtë kurbet galopant: në të katër anët e globit ku ka shqiptarë. Kam dhe një arsye tjetër: sivjet, me sa di unë, është 20-vjetori i tij (më duket ka qenë në shkurt? ! ) . Ka 20-vjet që fizikisht nuk është, por rron tek ata që e kanë njohur, një prej të cilëve jam edhe unë. Ndoshta jam i gabuar (për shkak se jam larg Shqipërisë) por nuk pashë ndonjë takim jubilar për nder të tij, të paktën sa kam ndjekur unë së largmi. Sidoqoftë, duke prurë këtë shkrim ” rekuem “ për Të, bëj një si apel për të gjithë ata që e kanë njohur, këtë artist të madh të skenës që, veç artistit, hynte në ata njerëz me zemër të madhe sa bota, pra apel për ta bërë sa më të plotë portretin e tij të bukur që, mjerisht, jo vetëm e masakruan, por e vranë para kohe.

* * *

Ka qenë vera e vitit 1960 a 61? kur e kam parë për herë të parë në skenë. Luhej ” Hamleti “ i Shekspirit dhe për këtë rol debutonin në net të ndryshme, tre aktorët tanë më të mëdhenj në atë kohë: Naim Frashëri, Kadri Roshi dhe Kujtim Spahivogli. Naimi dhe Kujtimi ishin nën kujdesin e një regjisori sovjetik (Batko a Bratko më duket se kish mbiemrin? ! ) , kurse Kadriu përgatitej vetë. Unë-pse ta bëj hasha-isha fans i Kadriut. Kjo për dy arsye: e kisha parë tek ” I çudtitshmi “ dhe më kish befasuar dhe, nga ana tjetër, rrija me një të afërmin e Kadriut tek shtëpia e artistit, kur banonte tek pallatet ” Agimi ” . Aty, tek shtëpia etij, lexonim pirgun e letrave nga simpatizantët dhe këto, natyrisht, dikonin në shijen time. Por shkova i pashë që të tre me radhë. Kurrë nuk mund të harroj dy duar që sikur bënin dritë tek ” përkëdhelnin “ në skenë kokën eJorikut, pastaj batutat që duket sikur dilnin nga një shpirt vullkanik: ishte, këtë radhë, i bukuri Kujtim Spahivogëli. Dhe më mbeti në mendje: i bukur, i paarritshëm. Mandej, e ndiqja në shtyp nga largësia, dhe më bëhej qejfi.

Lexoja-pse ta mohoj-edhe ndonjë poezi të tij. Shkëlqimin po e arrinte si regjisor dhe ca më tepër me kontributin që po jepte në Kosovë ku shkonte shpesh (gjithmonë sipas kujtesës sime, se sot nuk kam një organ shtypi për t’iu referuar) . Mandej-mos gaboj në mes viteve ‘70-erdhi dhe gjëma. E dëbuan. E përçudnuan. E maskaruan. Dhe, kur marrë të shkruaj për këtë dëbim tinëzar, s’ka si mos më vij në mend, një varg lapidar i Asdrenit nga poemthi ” Kryengritësi “ që thotë: ” Dëbojeni ” Të ikë se na bën hije!” Dhe, për fat të keq, kështu ka ndodhur. Qenka zbuluar (më së fundi) se nuk ka patur kurrfarë vendimi për të ” linçuar “ këtë artist të madh të skenës, këtë luftëtar të madh të Kombit (ka qenë ” Debatikas ” , këtë njeri kur kjo fjalë në çdo pozicion përbri tij duhet shkruar me të madhe. Dhe e dërguan në Fier. Në Fier po ku: në bonifikim. Në bonifikim po ku: në Mbrostar-Ura, tek ai poligoni (siç e quajmë ne, vendësit-se jam nga Mbrostar-Ura, fshat 3-4km larg Fierit) , ku dhe e ritakova. Por të mos harroj: u vrava dy herë shpirtërisht me këtë internim të Kujtimit edhe për një arsye tjetër: këtë do t’jua them më poshtë. Fieri ish qendër ku vinin kryeqytetas të sferave të ndryshme që ia kishin bërë ” borxh “ partisë: këtu kanë mbyllur sytë (në Fier) Sejfulla Maleshova dhe Sejfi Vllamasi. Kanë vuajtur dënimin artistë si Pëllumb e Xhuljeta Kulla, Leka Bungo, Maria Rafael edhe ndonjë tjetër. Por me Kujtimin ndodhi pak më ndryshe: e shoqja, Vllasova, e ndau. Kjo (kështu arsyetoja atëherë) më revoltoi mua më shumë. E braktisi atëherë kur i duhej më shumë. Dhe e mora Vllasovën më shumë inat se sa partinë dhe qeverinë. Në shkruaj tani kështu me letra të hapura, dua që, ndoshta, ajo ta lexojë dhe ta dijë mendimin tim.

Dhe tani si e takova? Po vija me biçikletë nga Fieri për në shtëpi dhe, mu tek porta e poligonit, pashë një burrë që jepte e merrte për të hedhur mbi një reportabël, një platformë betoni. Ishihja duarët etija të veshura me një palë dorashka ” made in thes çimetoje “ që jepnin e merrnin, po s’po arrinte dot. Lashë bicikletën dhe iu afrova ta ndihmoj, Kur ç’të shoh? Qe ai: Hamleti! ! ! (dora vetë Kujtim Spahivogli) . -Hamlet, ti në Mbrostar-Ura? - i thashë. Ai, i befasur, lëshoi platformën dhe tha: -Ku më njeh? -Po ty të njeh e gjithë Shqipëria, -i them. Dhe pashë që iu rrëkëllyen dy lot të mëdhenj. Lot të mëdhenj prej burri të nëpërkëmbur. E kapa platformën dhe e hodha mbi reportabël. Tek po matej të më falënderonte, unë pashë që po afrohej ” fukaraj ” -një afie që hiqej si i varfër-por ishte sytë e veshët embretit. E keqja qe se ” fukarai ” më njihte mua dhe ky ” takim ” sado i rastsishëm, s’ishte në të mirën time. Frikën e njihja dhe s’kam pse të rrah gjoksin për trim.

Pedalova mbi biçikletë, për t’u shpëtuar syve të ” fukarait “ (maskarait-më mirë) por pas mora dylotët e atij burri që më pikuan shpirtin. Shkova në shtëpi she shkrova aty për aty: ” Kur qan një burrë ” . Duket sikur u çlirova nga një si makth, por, sakaq, dhe më filloi autocensura. Frika se mos më pa kush se çfarë shkrova. Dhe e grisa atë që shkrova. Vetëm nga frika. Ama lotët e Hamletit më kanë ndjekur dhe sot e kësaj dite. Diku, dikur, kur diktatura u përmbys, rishkrova për këtë artist të madh një poezi. Sado që s’është kushedi se çfarë unë po e sjell për ju. Sidoqoftë, unë pres që këtij artisti të madh t’i jepet vendi që ka merituar. Një qiri mbi varrin e tij! Amen! . . .

K u j t i m !

Post Mortum, Kujtim Spahivoglit

Ç’qe ajo dorë mizore që të ” vrau ” në gjumë?
Ty, shpirtmadhit, me zemrën si pëllumb?
Vendim hiç s’ka patur (të dënuan qesim? ! )
Kë shkele në kallo, i bukuri Kujtim? !

Një gojë si gjeratore, e keqe, e ligë
Voll helmin e cmirës: të ikë, të ikë!
Pëllumbin e bukur, me shpirtin e madh
E dëbuan nga Tirana: larg! Sa më larg!

Të bëjë beton, të hapë kanale
Ah, gjuhë zezonë! Ah, gjuhë prej Kasandre!
Dhe shpirti i bukur u lodh, u cfilit
Të vretë pafajësia, nga pak për çdo ditë.

Dhe zemra më s’duroj (një ditë shkoi, u fal. . . )
Siç fiket një qiri që tretet me ngadalë.
Dhe iku pëllumbi (ndoshta në të pakthim)
Por ne që të duam: të presim, Kujtim!

Skena të pretë dhe njerëzit të presin
Se Njerëz si Kujtimi kurrë nuk vdesin.
Tek shkruaj këto vargje (më bëhet si i gjallë)
Atje, tek poligoni, tek hapte një kanal.

Ndaj them me veten time: ndoshta e shoh prapë? !
Ah, kjo shpresa ime, pse mbeti e thatë? ! . . .

13 tetor 2004

1. Mbrostar-Ura-fshat 3-4 km larg Fierit.

Përparim Hysi, dërguar për ” peshkupauje ” më 18 qershor 2007

E kemi Mbretin “axhami”

Tregim i jetuar.

Ka qenë vjeshtë e vitit 1959. Qeshë emëruar mësues në një fshat të thellë të Myzeqesë dhe atje edhe njoha xha Trushin. Qe një burrë as i gjatë dhe as i shkurtër, mestar do të thoja, veshur me rrobe karakteristike të asaj kohe ku, padyshim, duhet të veçoje takijen e bardhë dhe, sado vjeshtë e nxehtë, e mbante veshur xhaketën prej doku të zi.
Këmishën e kishte të bardhë, pa jakë, grykez që i thonë në Myzeqe, dhe, kur kjo këmisha i hapej nga era, do të shihje fanellën prej leshi. Kur e pyeta se si e duronte atë fanellë leshi në atë vapë përvëlonjëse, ai m’u përgjigj:- Aha, qo (kjo) më është edhe doktor, edhe spicer njëherësh. Se shiko, more dhaskal, nga leshi nuk ka vdekur njeri, po nga ftoma:sa të duash. Dal e ngadalë qemë bërë miq, pothuaj, me xha Trushin.
Fëmijë nuk kish në shkollë, por na hahej muhabeti e pikë.
Kur vija nga shtëpia në fshat (qeshë 20 km larg) , do ta gjeja, mëngjeseve, në shullë duke marrë ato rrezet e ngrohta të mëngjesit që siçthoshte, ” jo vetëm ia donte shpyrti (shpirti) , por qenë si melhem për moshën e pleqërisë. “Se aty, mëngjeseve dhe tërë ditën (ndonjëherë dhe natën), priste të përcillte me lundër kalimtarë dhe nevojtarë të atyre anëve. Se unë harrova: xha Trushi punonte si lundraxhi.
- Si u gëdhive, xha Trushi?- Mirë të faluminderit (i mbahem shpesh të folmes së tij, në shumë raste. Të më falin lexuesit!) zotëria juaj, si është?I tillë qe me të gjithë. I respektuar, i urtë deri në përulësi. Mereni me mend, kur më thoshte mua, një buzëqumështi ” zotëria juaj ” se, kisha vënë apo s’kisha vënë brisk në faqe?!E veçanta qe se kjo ” zotëria e juaj ” kish dalë nga fjalori, me kohë, dhe qe zëvendësusar me shok, po aha, xha Trushi, s’hante aso gjelle. Metros i thosh kut dhe orës sahat. Por, për i ndershëm, shokët i kish të rrallë. Kishte njohur fukarallëkun e kohës së “Merhumit” (Mbretit Zog) . Kur unë mundohesha të rëmoja në të kaluarën e tij, nuk kursehej. Fliste shtruar, pa u ngutur dhe kërkonte se mos shtëllizte keqas ndonjë gjë. Ta thashë, - më thoshte, - atë shtëlliz se ta dish, more dhaskal (kurrë s’më pati thënë mësues) jeta i gjan atij lëmshit që, po u shtëlliz keqas, nuk ka perëndi që ta vërë në islla më. Ja, - ta thotë xha Trushi ty. - Qeshte dhe kishte një qeshje të pastër prej babaxhani dhe, veçanërisht, sytë i merrnin një shkëlqim të veçantë. - Kishim ne, këtu, në fshatin tënë, një bej që kish blerë tërë ç’të sheh syri anë e përqark, ndaj dhe fshati u quajt Çiflig, domethënë, pronë e atij beut. Këtu ngjitur një bej tjetër dhe fshati quhet Alibejas (fshati i Aliut?!) . Mirë, o të keqen xha Trushi tyja (ty) , po këtej nga ne s’ka as Ali, as Haxhi. Po kështu e gjetëm, de. Sa më erdhi koha e këtij të “Vafrit” (varfërit) - e kish fjalën për Enver Hoxhën - . Më t’u ra, or tunjatjeta, e më t’m'i bëri ja kështu me gjisht (gisht) në gojë si xha Trushi?!Dhe prapë ia dha të qeshurit. - Pse ti, xha Trushi, je keq?- provokova unë. Dhe ai:- E di, mor dhaskal, e di ku godet. Po të mos kishnjam (kisha) besim, as që flisja unë, po ta kam blerë mëndjen. Se tek sytë kam pasqyrën unë. Ti m’i ngul, kur të flas, dhe unë si në pasqyrë shoh shpyrtin (shpirtin) . Hë- dhe bëri sikur e harroi pyetjen provokuese timen, - ti më pyete në është mirë apo keq xha Trushi. Unë që të dalë në kut me familjen dua pesëmijë lekë në 15- ditësh, për të marrë, marrë njëmijë treqind, bëje hesapin vetë tija (ti) , se je me gramë. . . Po fshati që duket, nuk do kallauz, dhaskal!Po dëgjo këtu:- Im atë (ndjesë i patë shpyrti dhe bëri kryq) ngordhi?!- Si ngordhi?- s’m'u ndënj mua pa ndërhyr. Ngordhi, ngordhi për kafshatën e bukës, more dhaskal. Dhe u kam thënë çunave:- Gjetët, gjakundi, kokrrën e bereqetit, uluni e merreni e ma sillni në shtëpi. Gjetët paranë, bëni si të doni. Se vjen një kohë- xha Trushi e ka parë- që paraja nuk shkon. Se nuk ka mall për t’u blerë. Dhe paraja nuk hahet, dhaskal.
Iku dhe “Merhumi” (Mbreti Zog) , pa më të erdhi ky i “Vafëri” (Enveri) dhe tha: - T’ua marrëm bejlerëve dhe agallarëve dhe t’ua japim të vafërve si xha Trushi, me demek!
Ne po u bëmë me krahë dhe mend po fluturonim. - Po juve edhe ua dhanë, - sulmova unë. - Neve, ore neve, po kjo e dhëna qe pak si jangllësh, kur thotë turku, se pat avazin mrapa (mbrapa) si ajo qemania e Nastradinit. Se vërtet na i dhanë, po më të ardhi ajo ” komprativa ” (kooperativa) dhe na i ” mshiu ” (fshiu) të gjitha. Me një dorë na i dha, me të dyja na i mshiu (fshiu) . Dhe Lluka, bashkëfshatari ynë, paskësh thënë atje në mejdan:- Hëm na i dhe, hëm na i more, o moj bythëza shaptore!Unë po ia dhashë të qeshurit, por xha Trushi, tregoi se vërtet tha Lluka kaq, por një të ardhur ata të ” hyqymetit ” që jo vetëm e telendisën, por edhe e damkosën ” kolak ” . Keq kjo fjalë ” kolak ” se tek LLuka s’shkel më njeri sikur ka kolerën. ” Usta ” ky ” mbreti ” i ri, dhaskal!Na gjeti si me atë punën e gomarëve. U gëzuan gomarët se vdiq samarxhiu i vjetër. Mirëpo kur erdhi samarxhiu i ri, ky, sa t’ua merrte dorën samarëve, ua bëri kurrizin copë. Se ta themi këtu dhe ta lëmë po këtu:- E dreq (drejtë) nuk qe që të gëzonesh ti se do marrësh mallin e atij tjetrit (siç edhe ubë) po ja që ai djallo interes është i ëmbël, dhaskal. - More, s’të kam pyetur, e di ti si është puna e interesit?Dhe, kur pa, që ngrita supet, vazhdoi:- Kur lindi ropi (robi- njeriu) i parë, pa aty, para këmbëve një ç’të të them, një si ” malukat ” apo ” taratakut ” , dhe nuk dinte si ta thërriste. Mendohu, mendohu, çfarë t’i them. . . dhe ja e zbrazi:- Mirëmëngjes, o interes!!!Dhe ” malukati ” iu përgjigj:- Mirëmëngjes!E sheh, ka lindur para ropit interesi dhe nuk vdes kurrë, dhaskal!. . . E që të mos e zgjat më xha Trushi muhabetin ja tek po ta them dhe vëre vëth në vesh:- Ne e kemi mbretin “axhami”(1) , dhaskal. Sa të rritet “qyja” (ky) , populli do vuajë. Dhe xha Trushi që mos qoftë, po kështu. ” Axhami ” po, yrnekun po të keq ( eka marrë në Moskov) . Dhe, pasi më hodhi duarët në qafë, më tha:- Ika, dhaskal, ika se po më presin për matan. Ju që jini të rinj edhe mund të shpresoni, po sëra ime aha: siç erdhën dhe po ikin. . .
Iku. . . po pas më la atë porosinë, “sa të jetë Mbreti “axhami” , populli do vuajë. . .” . Po vallë, a u rrit ky ” mbreti ” për Shqipërinë ndonjëherë?!. . .

1. axhami (tur) - i vogël.

Përparim Hysi, vjeshtë e vitit 1997
Dërguar për ” peshkupauje ” më 13 qershor 2007